Aργυρώ Μαντόγλου - «Τρικυμίες Παθών»
Εκδόσεις Κλειδάριθμος
«Ας μείνω τέτοιος που είμαι»
H Aργυρώ Μαντόγλου ανέλαβε γράφοντας την μυθιστορηματική βιογραφία του Αδαμάντιου Κοραή ένα μεγάλο συγγραφικό ρίσκο. Επιλέγοντας μια προσωπικότητα σεβάσμια αλλά ωστόσο απόμακρη για τους περισσότερους από εμάς, επιχείρησε να μας παραδώσει έναν νέο γεμάτο πάθος για γνώση και ζωή και να φωτίσει μια άλλη πλευρά, άγνωστη παντελώς, του Έλληνα διανοούμενου. Το εγχείρημα εξ αρχής ήταν παράτολμο καθώς «σκοντάφτει» στην στεγνή, απόμακρη εικόνα του διανοητή που σχεδόν όλοι μας έχουμε. Και βέβαια στην ελλιπή γνώση της ζωής και του έργου του.
Στο βιβλίο η συγγραφέας θα φωτίσει τα νεανικά χρόνια του Κοραή στο Άμστερνταμ όπου φτάνει σε ηλικία 24 ετών από τη Σμύρνη για να ασκήσει την εμπορική δραστηριότητα κατ` ανάθεση από τον πατέρα του αλλά κυρίως για να βουτήξει στον κόσμο της γνώσης κατ` επιλογήν σε μια πόλη και μια χώρα, γνωστή από τότε για τον πολυπολιτισμικό της χαρακτήρα.
Στα κανάλια της πόλης η αποφορά είναι αβάσταχτη αλλά στους δρόμους της και στην πνευματική ζωή τον προσμένουν προκλήσεις και προσκλήσεις που θα τις αποδεχτεί στο σύνολό τους. Θα βουτήξει με πάθος σε κάθε ευκαιρία που του δίνεται. Θα συναντήσει τις «χάρτινες εικόνες», τα «γυναικίσια κάδρα φημιστών ζωγράφων». Θα ανακαλύψει την ζωγραφική, την όπερα, τον κοσμοπολιτισμό της πόλης που, πολυσυλλεκτική και πολυπολιτισμική ,τον μαγεύει με τις άπειρες δυνατότητες γνώσης και ζωής που του προσφέρει, γόνιμο έδαφος για το πολύπλευρο πάθος, την πολυμάθεια, την συνεχή εγρήγορση του δυνατού μυαλού και του ασθενικού σώματός του. Φθισικός από μικρός, θα εξορίσει την αρρώστια για να μην σταθεί εμπόδιο στην «μετάλλαξη» που επιθυμεί, στην αποτίναξη όλων των βαριδίων του «Ανατολίτη» προκειμένου να γεννηθεί ένας δυτικός που θα έχει νου και ψυχή στραμμένα στην αναζήτηση της γνώσης.
«Ήθελε να ξεφύγει από τη νοοτροπία του εμποράκου, του μπακάλη, του πονηρού Ρωμιού που λειτουργεί με δόλο, φορτώνει τους καλοπροαίρετους αγοραστές με άψογο, τουλάχιστον εξωτερικά, εμπόρευμα, αλλά που έχει και λίγο λίγο μουχλιασμένο βαμβάκι και λίγο σκάρτο μαλλί παραμέσα….Όχι, αυτό δεν συνάδει με τη χριστιανική του παιδεία, μήτε με τη φιλοδοξία του να εξελιχθεί σε άνθρωπο ηθικό και πνευματικό».
Στην «μπούρσα» το Χρηματιστήριο, από ανάγκη θα επιχειρήσει να καταλάβει τους κανόνες του εμπορίου. Ενάντιος σε κάθε μορφή ανηθικότητας, φαίνεται να μην έχει καμία ελπίδα από την αρχή σε έναν κόσμο όπου το κέρδος είναι θεοποιημένο και η «μπαγαποντιά» ο κύριος κανόνας. Δεν θα τα καταφέρει, όχι. Περισσότερο όμως από συγκυρία και όχι από ανικανότητα. Και εκεί θα επιδείξει αξιοθαύμαστη φαντασία και θα επιχειρήσει να υλοποιήσει ευφάνταστες και καινοτόμες ιδέες, ακόμη και να ανοίξει νέους εμπορικούς δρόμους.
Παρακολουθεί και αντιγράφει τον τρόπο ομιλίας, τις κινήσεις, τα νεύματα και τους ερωτικούς κωδικούς της «βεντάλιας» στην όπερα. «Ήταν μεγάλο το πεδίο που έπρεπε να καλύψει, γεγονότα, λέξεις, νοοτροπίες, ιδέες, τόπους, ακατανόητες αντιδράσεις…». Μαθαίνει την γλώσσα, μελετά συστηματικά, μαθαίνει επίσης εβραϊκά, κιθάρα, ξιφασκία. Καμία δυνατότητα γνώσης δεν μπορεί να μείνει στέρφα. Κοπιάζει με ζήλο και αποφασιστικότητα παρά τις δυσκολίες που ώρες –ώρες τον λυγίζουν.
Ο νεαρός Κοραής, μόνος σε μια άγνωστη, χώρα, αναζητά τους κωδικούς της και προσπαθεί να υιοθετήσει ό,τι θα τον βοηθήσει να γίνει δεκτός αλλά και θα του ανοίξει δρόμους στην κατάκτηση της γνώσης. Γιατί αυτό επιθυμεί με πάθος. Την γνώση. Με κάθε κόστος.
«Και εκείνη τη στιγμή αισθάνθηκε πως συντελούνταν εκεί μπροστά του η μεταβολή, η ριζική μεταβολή, γινόταν ο άνθρωπος που έμελλε να γίνει, ένας κοσμοπολίτης που αποτίναζε από πάνω του τον ζυγό που είχε υπομείνει μέχρι σήμερα. Από τούδε και στο εξής θα έβαζε τα δυνατά του να μην τον προδώσει, να σταθεί στο ύψος των προσδοκιών του, και ναι, για πρώτη φορά ένιωσε άτομο με χαρακτήρα και προσωπικότητα που είχε τις δικές του φιλοδοξίες και, όταν ο ίδιος έκρινε ότι ήταν απαραίτητο, θα μπορούσε ακόμα και να επιβάλει τη γνώμη του».
Ο Κοραής που μας συστήνει η Αργυρώ Μαντόλου απέχει πολύ από αυτόν που μας «σύστησαν» στο σχολείο. Ο Διαμαντής στις «Τρικυμίες Παθών» είναι ένας νέος που ρίχνεται με αδημονία και αυταπάρνηση στο όνειρο της γνώσης αλλά και της ζωής. Που ρουφά με απληστία αλλά μεταβολίζει με σύνεση κάθε τι καινούριο. Ένας πρώιμος διανοητής την ώρα του τοκετού του, ένας ελεύθερος στοχαστής, ένας παθιασμένος άνθρωπος, ένας νέος που έχει όλα τα υλικά για τον Κοραή που θα γίνει στη συνέχεια.
Ναι, ήταν τόλμημα συγγραφικό η μυθιστορηματική του βιογραφία. Όμως η Αργυρώ Μαντόγλου τα καταφέρνει εξαιρετικά. Δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα, χειρίζεται με μαεστρία την γλώσσα, χτίζει τον ήρωά της πατώντας πάνω στην γνώση που διαθέτει αλλά και στην συγγραφική της ικανότητα. Ο αναγνώστης παρακολουθεί τον Κοραή στις μάχες του και νιώθει συγκίνηση για αυτό το χωρίς όρια πάθος, για την χωρίς όρια αγάπη για την γνώση. Όχι όμως μια γνώση στείρα αλλά δεμένη στο καράβι της ζωής, αγκυροβολημένη στα λιμάνια των ανθρώπων. Μια γνώση για τον άνθρωπο.
Στο τέλος, αυτό που κυριαρχεί είναι μια τεράστια απορία. Ποιος είναι ο Κοραής τελικά; Η απόμακρη φιγούρα των μαθητικών μας χρόνων ή ο πολύπλευρος, μαχητικός, παθιασμένος Διαμαντής στις «Τρικυμίες Παθών»; Αυτό όμως είναι το επίτευγμα της Αργυρώς Μαντόγλου. Ότι τελειώνοντας το εξαιρετικό βιβλίο της νιώθεις την ανάγκη να ξανασυστηθείς μαζί του. Κι έτσι το τολμηρό της εγχείρημα οδηγεί όχι μόνο στην συγγραφική επιτυχία αλλά σε αυτό που κύρια ο Κοραής επεδίωξε στην ζωή του. Την ανάγκη για γνώση. Κι έχεις στο μυαλό σου τα δικά του λόγια όταν οι συγκυρίες και τα προβλήματα τον λυγίζουν, όταν αμφιβάλλει για τον ίδιο του τον εαυτό: «Ας μείνω τέτοιος που είμαι».
Περισσότερα για το βιβλίο εδώ
