Συνέντευξη του συγγραφέα κ. Παύλου Κάγιου στην Γιούλη Τσακάλου, ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ!!

Ο Παύλος Θ. Κάγιος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1953. Σπούδασε κινηματογράφο. Το πρώτο του διήγημα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κάλβος το 1970. Από το 1984 μέχρι και το 2010 εργαζόταν στο πολιτιστικό ρεπορτάζ της εφημερίδας Τα Νέα, στους τομείς του κινηματογράφου και του θεάτρου. Τώρα δημοσιεύει κείμενά του σε ηλεκτρονικά μέσα. «Ο κλήρος της τρικυμίας» είναι το  έκτο του μυθιστόρημα. Έχει επίσης εκδώσει τα: Και ξαφνικά χιόνισε χρόνια (1995), Σε είδα να ’σαι αόρατος (2000), Δεν υπάρχει ελευθερία μακριά σου (2004), Και με κλειστά μάτια θα βλέπω (2009), Μη μ’ αφήσεις να χαθώ (2013), όλα στις Εκδόσεις Καστανιώτη.

1.Αναρωτιέμαι πως συνυπάρχουν κύριε Κάγιο σε σας ο κινηματογράφος και η λογοτεχνία.. άραγε μπορούν να συνδιαστούν και τα δύο μαζί;

-Από μικρό παιδί, οι εικόνες γίνονταν  λέξεις και οι λέξεις εικόνες. Λογοτεχνία και κινηματογράφος ήταν τα πρώτα  εξωσχολικά  ερεθίσματα που τράβηξαν την περιέργειά μου που αργότερα, στα 14 μου καλοκάθισαν μέσα μου κι έγιναν της ψυχής μου το παράθυρο από το οποίο  αγνάντευα  τον κόσμο που ονειρευόμουν ακόμα και τις  κρυφές –και παράνομες, τότε…-  επιθυμίες μου... Από έφηβος, το σινεμά και η ανάγνωση μυθιστορημάτων, ήταν οι μεγάλες μου αγάπες.  Και, τελικά,  θεωρώ  τυχερό τον εαυτό μου και  νιώθω ευτυχής που κατάφερα  να ασχοληθώ  στη ζωή μου και με τα δύο. Με το σινεμά μέσω της δημοσιογραφίας και με τη λογοτεχνία γράφοντας διηγήματα  στα 18 μου  χρόνια και πολύ αργότερα μυθιστορήματα. Επομένως δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου –και τη κάθε σκέψη μου- παρά  μόνο με εικόνες και λέξεις. 

2.Ποιο είναι το κεντρικό μήνυμα που θα θέλατε να περάσετε στον αναγνώστη μέσω του τελευταίου μυθιστορήματός σας «Ο κλήρος της τρικυμίας»;

-«Αγάπη, η μόνη κληρονομιά μας. Στα αδέλφια μου» γράφω στην αφιέρωση στην αρχή του νέου βιβλίου μου. Tην αγάπη  μεταξύ μας τη χρωστάμε στους γονείς  μας και κυρίως στον πατέρα μας. Αυτή η αγάπη,  ήταν και το μοναδικό –και δυσεύρετο- αγαθό  που μας  κληρονόμησαν …  Λένε, πως το γράψιμο είναι ένα είδος  ψυχανάλυσης…   Δεν θυμάμαι αν το έχω διαβάσει κάπου αυτό, αλλά  τα χρόνια που έγραφα  το τελευταίο μυθιστόρημά μου, αυτό  ήταν έντονο  μέσα μου  νιώθοντας να είναι το πιο προσωπικό μου κι ας μην έχει  βιωματικές αναφορές –τουλάχιστον, συνειδητά … Και παρ’ όλο που  αιφνιδιάστηκα και  τρόμαξα  απ’ αυτές  τις άγνωστες  κι από  μένα πλευρές  του εαυτό μου που έβγαιναν  μπροστά μου,  συνέχισα να τις  εξερευνώ και να επιμένω να τις  φωτίσω.  Ίσως γι αυτό, δε θα ‘ταν υπερβολή να πω  πως «Ο κλήρος της τρικυμίας» είναι το πιο υπαρξιακό και ψυχαναλυτικό βιβλίο μου…   

Ποιος αποφασίζει στη ζωή µας;  Εµείς ή όλα είναι γραµµένα στο τυχερό ή άτυχο αστέρι µας; Αυτό αναρωτιούνται οι ήρωες του βιβλίου, αλλά και εγώ σήμερα μιας κι έχει περάσει η εποχή που πίστευα ακράδαντα πως ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ  ΟΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΜΑΣ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΤΗ ΤΥΧΗ ΜΑΣ . Σήμερα, δεν ξέρω σε τι ποσοστό  καθορίζεται η τύχη μας από τις δικές μας αποφάσεις ή από τις γονιδιακές μας καταβολές, τις πράξεις των γεννητόρων  μας, το πεπρωμένο ή τη  μοίρα… 

 

3.Το να μιλάς, να ζωγραφίζεις, να γράφεις δημιουργικά και όχι με ευτέλεια είναι πολύ δύσκολο;

-Η ευτέλεια, η ποιότητα και η αξιοπρέπεια,  πηγάζουν από μέσα μας. Αν ο μέσα μας κόσμος είναι ευτελής, αυτό θα βγαίνει και στα  έργα μας ή στις πράξεις μας.  Η δημιουργία, όσο  «άρρωστη» και να είναι, εξαγνίζεται με τη «θυσία» που κάνει ο καλλιτέχνης  μετατρέποντάς την  σε έργο. Μέσα από την δημοσιοποίηση  του έργου του, ο  δημιουργός προσπαθεί να έρθει σε επαφή με τους συνανθρώπους του  μπας και σώσει τη ψυχή του. 

 4.Τα βιβλία σας διαθέτουν πολλά και ξεχωριστά και τόσο  αληθινά αποφθέγματα. Τα θυμάστε από τους δικούς σας ανθρώπους, τα συλλέξατε κάπως ; υπάρχουν προσωπικά βιώματα που σας εμπνέουν;

π.χ.«Η ζωή είναι γεμάτη από στοιχήματα, το ρισκάρεις, κι αν χάσεις κάποιες φορές, τι έγινε, σημασία έχει να μπορείς να σηκώνεσαι» Πόσες αντοχές όμως μπορεί να διαθέτει ένας απλός άνθρωπος όταν οι αναποδιές είναι βαριές και απανωτές ;

-Τα περισσότερα  αποφθέγματα που υπάρχουν στα βιβλία μου, είναι «μαζεμένα» από τις ίδιες τις εμπειρίες μου στη ζωή, είτε  προέρχονται από λαϊκές ρήσεις. Θυμάμαι, πάντως,  πως η αρχή πάνω σε αυτό το θέμα, είχε γίνει  με  τη μάνα μου -τη μούσα μου όπως την αποκαλούσα. Έναν αγράμματο άνθρωπο που δεν είχε πάει ούτε στη πρώτη δημοτικού, αλλά ήταν ο πιο σοφός άνθρωπος που ‘χω γνωρίσει στη ζωή μου, μια φευγάτη και σουρεαλιστική σκέψη που θα τη ζήλευε και ο καλύτερος ποιητής. Όλες οι λαϊκές ρήσεις  και τα αποφθέγματα  χρησιμοποιούνται για να δυναμώσουν και να σκιαγραφήσουν τους εκάστοτε χαρακτήρες  των ηρώων των βιβλίων μου. 

Σαφώς υπάρχουν προσωπικά βιώματα που είναι πολλές φορές η πηγή μου από την οποία αντλώ ιδέες  που με κάνουν πιο ικανό να προσεγγίζω τον ψυχισμό των ηρώων  μου. Δεν νομίζω ότι υπάρχει  τέχνη που δεν αντλεί  από τα προσωπικά βιώματα, τραύματα και εμπειρίες του  δημιουργού της.

Το συγκεκριμένο  απόσπασμα που αναφέρεται στην ερώτησή σας,  θέλω  να το πιστεύω κι εγώ ο ίδιος και το βάζω για να πάρω θάρρος.  Η ζωή είναι ένα συνεχές «κάτω»-«πάνω», «χαρά»- «δάκρυ», «χαστούκι»- «γέλιο» , «φτύσιμο»- «φιλί». Πληρώνουμε το αντίτιμο της γέννησής  μας .     

5.Ποια πράγματα κατά τη γνώμη σας απαιτούν το μεγαλύτερο θάρρος στην πορεία της ζωής μας;

-Η δύναμη να λες την αλήθεια στον ίδιο σου τον εαυτό. Το θάρρος να αυτοσαρκάζεσαι και να κριτικάρεις εσένα τον ίδιο, όχι για να τον φέρεις στον  «ίσιο  δρόμο», αλλά για να τον κάνεις να είναι πιο τίμιος και ειλικρινής με σένα τον ίδιο τους και με τους άλλους, να τους κατανοεί και να μη τους πυροβολεί με το πρώτο. Να δέχεται την διαφορετικότητα του άλλου, είτε αυτός είναι πολιτικός αντίπαλος ή  ξένος, είτε έχει άλλα όνειρα, σχέδια,  άλλες ερωτικές προτιμήσεις από τις  δικές μας. Η αλήθεια  και το  ψέμα  δεν είναι μονοδιάστατες  έννοιες.

 Ο  καθένας μας κουβαλάει και τα ψέματα και τις  αλήθειες του με τις οποίες καλύπτει, κατ’ αρχήν,  τις ίδιες τις πράξεις του . Η αυτογνωσία  είναι ένας δρόμος που δεν έχει τέλος, επομένως,   κανενός ανθρώπου η ζωή δεν φτάνει  να τον διανύσει.   

6.Ποιος νομίζετε ότι είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της λογοτεχνίας;

-Η αδιαφορία για τον συνάνθρωπό μας. Αυτό μας κάνει αναίσθητους, κενούς, άδειους , αδιάφορους για ότι συμβαίνει γύρω μας. Δε λέω,   λογοτεχνία μπορείς  να κάνεις και με  τέτοια συναισθήματα, αλλά δεν είναι αυτή που προτιμώ εγώ.   

7.Έχετε κατασταλαγμένες φιλοσοφικές απόψεις οι οποίες καθρεφτίζονται στα βιβλία σας. Πιστεύετε ότι όλα συμβαίνουν για κάποιον ανώτερο σκοπό;

- Αλλοίμονο αν είχα  κατασταλαγμένες φιλοσοφικές απόψεις, τότε θα ήμουν τελειωμένος, νεκρός.  Όλα στη ζωή συμβαίνουν γιατί το θέλει η ΖΩΗ, ο νόμος της αναπαραγωγής των ειδών  γεννάει και την αναπαραγωγή των  ιδεών. Η μόνη κατασταλαγμένη «φιλοσοφία» μέσα μου είναι η αγάπη,  μόνο η αγάπη μπορεί να γιατρέψει την ανθρώπινη ψυχική ανισότητα και αγριότητα.    

8.Πως είναι να ξέρετε πως κάποιοι άνθρωποι αγαπούν και κάποιες φορές ταυτίζονται με τις ιστορίες σας;

-Όταν το πρωτόνιωσα  αυτό στο πρώτο μου  βιβλίο , στο «Και ξαφνικά χιόνισε χρόνια» το ‘95, τινάχθηκα ευχάριστα μέσα μου γιατί  αισθάνθηκα πως δεν ήμουν μόνος, είχα επικοινωνήσει  με τόσες χιλιάδες άλλες ψυχές.  Από τότε, αυτό παραμένει  η μεγαλύτερη χαρά και  παρηγοριά  για μένα.   Ναι, γράφω για   να σώσω τη ψυχή μου επικοινωνώντας με όσο γίνετε περισσότερους ανθρώπους-αναγνώστες.   

  

9.Η πληθώρα ανθρώπων που θέλουν να εκφραστούν και να γίνουν συγγραφείς πως σας φαίνονται;  Υπάρχει χώρος;  τελικά οι συγγραφείς έγιναν πιο πολλοί από τους αναγνώστες,  με αποτέλεσμα ο αναγνώστης κυριολεκτικά  "να τραβάει τα μαλλιά του" μην γνωρίζοντας τι να πρωτοδιαβάσει και τι να πρωτοαγοράσει! Τι άποψη έχετε;

-Μακάρι να  υπάρχουν αμέτρητοι που να θέλουν να γίνουν συγγραφείς γιατί αυτό δείχνει πως υπάρχει, ακόμα, ελπίδα, μιας και το γράψιμο  είναι γέννηση, ζωή,   καλωσόρισμα και αγωνία για  το αύριο. Νομίζω ότι υπάρχει χώρος για  όλους, και γι’ αυτούς που καίγονται μέσα τους να  γράψουν και για τα ψώνια. Η ζωή μόνο ξεκαθαρίζει και δείχνει τι αξίζει και τι  θα μείνει. 

Πολλά, βέβαια,  συγγραφικά ταλέντα έχουν χαθεί γιατί το μάρκετινγκ ανέδειξε μετριότητες ή σκουπίδια, αλλά, δυστυχώς, αυτός είναι ο νόμος της αγοράς.  Αυτό, πάλι, δεν σημαίνει ότι εμπορικές επιτυχίες γίνονται μόνο τα σκουπίδια, πολλές φορές για να έχει επιτυχία ένα βιβλίο, ένα έργο, σημαίνει ότι κάτι λέει  στο κόσμο.  

10.Την εποχή της μεγάλης φτώχιας και δυστυχίας ενός ολόκληρου λαού, του ελληνικού, πόσο εύκολο είναι ένα βιβλίο αξιόλογο να πουλήσει;

-Το διάβασμα είναι παρηγορία και ελπίδα στους δύσκολους καιρούς. ‘Όμως, όταν δεν έχεις να φας, τα 10 ή 15, 20 ευρώ που κοστίζει ένα βιβλίο, είναι απαγορευτικά νούμερα  για  πολλούς συμπολίτες μας στο να αποκτήσουν ένα βιβλίο. Ναι, στην Ελλάδα είναι ακριβά τα βιβλία. Πριν  λίγο καιρό μου έτυχε ένα περιστατικό που με άφησε άφωνο: 

Έτρωγα  στη πλατεία Συντάγματος ένα κουλούρι που είχα αγοράσει από το πάγκο βγαίνοντας από το Μετρό, και  ξαφνικά  παρατήρησα έναν 40άρη να έχει καρφωμένα τα μάτια του πάνω μου, στην αρχή παραξενεύτηκα  γιατί ο άνθρωπος  δεν έμοιαζε ούτε για ζητιάνος, ούτε για ναρκομανής. Συνέχισε να έχει καρφωμένα πάνω μου ατ μάτια του, κι ύστερα από λίγο με πλησίασε και μου είπε σε άπταιστα ελληνικά «είμαι όλη τη μέρα νηστικός, μπορείτε να μου δώσετε λίγο από το κουλούρι σας να φάω;».  Τότε κατάλαβα  το αληθινό μέγεθος της εξαθλίωσης που ζουν πολλοί συμπολίτες μας. Ναι, ζούμε μια νέα Κατοχή!   

11.Η συγγραφή ενός βιβλίου είναι μια διαδρομή από μόνη της μέσα στις ζωές, στα πάθη, στην ιστορία. Πόσο χρόνο χρειάζεστε εάν χρειάζεστε για να αποφορτιστείτε και να ξεκινήσετε κάτι νέο;

-Είναι παρηγοριά  και δύναμη το γράψιμο  των βιβλίων μου. Τα τελευταία 25 χρόνια που έχω γράψει τα έξι μυθιστόρημά μου, είναι ότι ωραιότερο και πιο δημιουργικό κάνω στη ζωή μου. Είναι το νόημα της ζωής μου. Η   ανακάλυψη νέων  ηρώων  και ιστοριών  σου δίνει την αίσθηση πως δημιουργείς νέες ζωές και απ’ όλη αυτή τη διαδικασία παίρνω  μεγάλη δύναμη.  

    

12.Έχετε σκεφτεί για τη συνέχεια με τι θέμα θα θέλατε να συνεχίσετε την συγγραφική σας πορεία;

-Ναι,  υπάρχει μέσα μου το θέμα του επόμενου βιβλίου μου  χωρίς ακόμα να έχω αρχίσει να το γράφω, σημειώσεις κρατάω.  Αυτή τη φορά θα είναι αφιερωμένο στους φίλους μου που τόσο χρόνια είναι κοντά μου και μου συμπαραστέκονται, η φιλία είναι ιερή υπόθεση για μένα.  

13.«Μη μ ‘αφήνεις να χαθώ» ένα αγαπημένο μου βιβλίο σας (του έχω ιδιαίτερη αδυναμία) γεμάτο ευαισθησία πάθος  τρυφερότητα ...σκληρό και συνάμα τόσο ποιητικό που πηγάζει από τις προσωπογραφίες των ηρώων του.. θα μας πείτε δυο λόγια γι αυτό ; πως  εμπνευστήκατε αυτό το τόσο ευφυή  βιβλίο  ;

ΚΑΙ

Όπως λέει και ο ήρωας σας, ο Δημήτρης: Ναι…
Για να σωθείς
Πρέπει πρώτα να χαθείς
Για να γελάσεις
Πρέπει πρώτα να κλάψεις
Για να ζητάς τα ρέστα
Πρέπει πρώτα να πληρώσεις
Για ν’ αναστηθείς
Πρέπει πρώτα να πεθάνεις
Μόνο οι βρυκόλακες και η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνουν…

ΤΟ ΠΙΣΤΕΎΕΤΕ;

-- Το  «Μη μ’ αφήσεις  να χαθώ» είναι το προηγούμενο  μυθυστόρημά μου  κι έχει να κάνει με τα χρόνια της μεταπολίτευσης  στην Ελλάδα και στο πως φτάσαμε εδώ που φτάσαμε. Δυστυχώς , εμείς οι ίδιοι –με προτροπή και παράδειγμα αυτών που  μας κυβερνούσαν μετά τη Μεταπολίτευση…-    βάλαμε  τα χέρια μας και βγάλαμε τα μάτια μας δημιουργώντας μια χώρα που οι μισοί ήταν χωμένοι στο δημόσιο κι έπαιρνε δανεικά για να τους πληρώσει . Τώρα ήρθε η ώρα του λογαριασμού και του απολογισμού.  Η ιστορία, δυστυχώς πάντα,   «γραφόταν» και «γράφεται» από τους  οικονομικά ισχυρούς.     

Πάνω από όλα, πάντως, η  οικονομική κρίση  γύρω μας είναι ηθική. Είχαμε χάσει κάθε αίσθημα αξιοκρατίας , δικαιοσύνης, σεβασμού. Όλα ήταν «αρπαχτές».  Είχαμε χάσει τα όρια, τη …μπάλα, και ο τροχός της ελληνικής κοινωνία γύριζε στα τυφλά.

  

Η ουσία, νομίζω, του «Μη με αφήσεις να χαθώ», είναι  πως η αλήθεια και το ψέμα είμαστε εμείς. Ο λησμονημένος εαυτός μας .Οι ξεχασμένες αλήθειες μας. Δυστυχώς, όπου υπάρχει φτώχεια, υπάρχει και γκρίνια και δεν ξέρω που θα μας βγάλει. Και δεν νομίζω ότι τα δύσκολα πέρασαν .

14.Και μια τελευταία ερώτηση που μου με απασχολεί προσωπικά συχνά.. Υπάρχουν βιβλία που πολύς κόσμος τα διαβάζει μεν αλλά ...δεν έχει να αποκομίσει... ουδέν! Εσείς πιστεύετε πως το βιβλίο είναι και δημιουργός συνειδήσεων;

- Χαίρομαι που έχετε αυτή την άποψη,  μεγάλη λογοτεχνία για μένα  είναι αυτή που φωτίζει τα σκοτάδια της ψυχής  μας, ακόμα κι όταν «καίγεσαι» μέσα της, ή, μάλλον, πιο πολύ τότε την αγαπώ γιατί  ΠΑΣΧΕΙ με τα πάθη των ηρώων της –και με τα δικά μου, εμένα του αναγνώστη. Ένα τέτοιο βιβλίο είναι και τα «Έθιμα ταφής» της Χάνας Κεντ που διάβασα πέρυσι. Τέτοιο  βιβλίο είχα χρόνια να διαβάσω και πολύ θα ήθελα –δεν το κρύβω-  να το είχα γράψει εγώ.

Με τέτοιους ψυχικούς  κραδασμούς έγραψα  και το έκτο μυθιστόρημά μου, το «Κλήρο της τρικυμίας», ένα βιβλίο που το θεωρώ το πιο  ακραίο και τολμηρό μου καθώς  αναφέρεται στην  ιστορία ενός απαγορευμένου –από ανθρώπους και …θεούς- έρωτα. Μιας παράνομης αγάπης  από νόμους, θρησκείες, επιστήμη…  Ποιος, άραγε,  αποφασίζει στη ζωή μας; Εμείς ή όλα είναι γραμμένα στο τυχερό ή άτυχο αστέρι μας; 

O Θόδωρος και η Ιωάννα, οι δύο σημερινοί τριαντατριάχρονοι ήρωες του βιβλίου,, ερωτεύονται με την πρώτη ματιά, αγνοώντας πως «μέσα στης τύχης θα πιαστούν τη μήτρα» κουβαλώντας αμαρτίες γονέων. Η Ιωάννα έρχεται «από τη μεριά της αστραπής», είναι απαρνημένη από γονείς κι αλλιώτικα «γραμμένη» στο πρόσωπο. Ο Θόδωρος, αν και πλουσιόπαιδο, αισθάνεται να ’χει γεννηθεί λειψός και αποκομμένος. Πνίγεται με τους καβγάδες στην οικογένειά του για μια διαθήκη του προπάππου του  –που επί δεκαετίες κρατάει αιχμάλωτους τους κληρονόμους– και φεύγει στο εξωτερικό.

Γνωρίζοντας την Ιωάννα στη Νέα Υόρκη, αισθάνεται να συναντά αυτό που του λείπει από τη ζωή. Και βρίσκει σωτηρία στην πονεμένη αιωνιότητα του χαμόγελού της, στην απεραντοσύνη του υγρού βλέμματός της. Το αμαρτωλό παρελθόν όμως επιστρέφει και εισβάλλει στη ζωή τους, ξεσκεπάζοντας οικογενειακές συνωμοσίες και ψέματα. Αποκαλύπτονται μυστικά που γίνονται δεσμά γι’ αυτούς και τον καρπό του «παράνομου» έρωτά τους.  

  

Θα τολμήσουν να πάνε κόντρα στη μοίρα; Ή θα υποταχθούν στην ύβρη που προκάλεσε η πράξη ενός «Οιδίποδα εχθρού», ενός πατέρα που «βίασε» το πεπρωμένο τους όταν γεννιόντουσαν;  

Σας ευχαριστώ πολύ!.Σας εύχομαι να έχετε πολλές πολλές εμπνεύσεις για να σας απολαμβάνουμε εμείς οι αναγνώστες!

ΓΙΟΥΛΗ ΤΣΑΚΑΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ