Συνέντευξη της συγγραφέως Ιωάννας Καρυστιάνη στη Γιούλη Τσακάλου, ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ!

 Ιωάννα Καρυστιάνη: «Δεν παραδίδω στον αναγνώστη μηνύματα και σκονάκια. Να νιώσει θέλω. Τα παρακάτω είναι δική του απόφαση»

Συνέντευξη στην Γιούλη Τσακάλου //

Πρώτη δημοσίευση στο Fractal

«Οι ασυνείδητοι τα καλά βιβλία δεν τα πιάνουν στα χέρια τους, μακριά κι αλάργα από ό,τι χαλάει την ζαχαρένια τους.»

Χρόνια τώρα διαβάζω, όχι μια, αλλά πολλές φορές τα βιβλία της Ιωάννας Καρυστιάνη. Παρόλο που τα θέματα τα οποία διαπραγματεύεται είναι ζόρικα και σκληρά, με ελκύουν να τα ανακαλύψω λόγω της ψυχολογικής εμβάθυνσης την οποία καταφέρνει με απαράμιλλο τρόπο η συγγραφέας.

-Κυρία Καρυστιάνη, ομολογώ πως είμαι ενθουσιασμένη που δεχθήκατε να κουβεντιάσουμε, τιμή είναι πολύ μεγάλη. Η αγάπη των μελών της ομάδας μας ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ για τα βιβλία σας είναι ιδιαίτερη, άπειρες φορές τα συζητάμε  και κάθε φορά όλο και πιο πολλά μέλη της γράφουν ενθουσιώδεις κριτικές. Κυρία Καρυστιάνη, είστε  μια  Συγγραφέας με χιλιάδες φανατικούς  αναγνώστες. Ποιο είναι αυτό το μαγικό συστατικό στα βιβλία σας, κατά τη γνώμη σας, που τους καθηλώνει;
Είμαι πολύ τυχερή που τα βιβλία μου, ως τώρα τουλάχιστον, βρίσκουν ανταπόκριση. Τα δουλεύω όσο καλύτερα μπορώ. Νομίζω πως οι αναγνώστες βρίσκουν ενδιαφέροντες τους χαρακτήρες, το «ψαχνό» της καθημερινότητας και του τετριμμένου και τη γρήγορη, αδρή γλώσσα.

–Τα βιβλία σας αναλύουν ιδιαίτερους χαρακτήρες  ηρώων. Σας έλκουν κάποια στοιχεία ώστε να καταστήσετε ένα χαρακτήρα λογοτεχνικό ήρωά σας και ποια είναι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν περισσότερο;
Οι ήρωες μου δεν έχουν εκτυφλωτικές καριέρες περγαμηνές, εντυπωσιακά σπίτια, μεγάλες περιουσίες, ούτε μετέχουν στα κέντρα λήψης αποφάσεων.  Κατά κανόνα είναι άνθρωποι ταπεινοί και συνηθισμένοι, συνηθισμένες οι δουλειές, οι σχέσεις, τα προβλήματα και οι ελπίδες τους σε μικρούς και εκ πρώτης όψεως ασήμαντους τόπους. Γράφοντας κάνω τους ανθρώπους και τους τόπους σημαντικούς, έτσι νομίζω, γιατί έτσι πιστεύω για όσους και όσα δεν είναι στο προσκήνιο της κάθε εποχής.

– Κυρία Καρυστιάνη, είστε μια συγγραφέας που έχει την ικανότητα να βάλει τον αναγνώστη απέναντι από τον ήρωα σαν να βλέπει, κατά κάποιο τρόπο, τον εαυτό του σ’ ένα καθρέφτη. Παρόλα αυτά, όμως, κατορθώνετε και πηγάζει από το έργο σας μια υπαινικτική αισιοδοξία. Ή μήπως είστε απαισιόδοξη;
Ακριβώς επειδή οι ήρωες μου δεν είναι ταγοί, ηγετικές μορφές, δακτυλοδεικτούμενοι και γενικά «επιφανείς», οι αναγνώστες βρίσκουν κάμποσα κοινά στοιχεία με τις δικές τους ζωές, σκιές και αγωνίες. Οι ήρωες των βιβλίων δεν μοιάζουν απλησίαστοι ντιπ ξένοι.
Γράφοντας, δεν πλασάρω αισιοδοξίες και απαισιοδοξίες. Οι σχετικές πινελιές προκύπτουν όπως και στην πραγματική ζωή, πότε από τα γεγονότα, πότε επειδή δεν αντέχομε να δούμε αλήθειες και πότε επειδή το τερματίζουμε προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση.

Η Ιωάννα Καρυστιάνη με τη Γιούλη Τσακάλου

-Υπάρχει κάποιο από τα βιβλία σας που σας δυσκόλεψε να το γράψετε; Και εννοώ πως ίσως χρειάστηκε να «ψάξετε» περισσότερο από τα άλλα, προσωπικά αρχεία ή να ξαναδιαβάσετε βιβλία εποχής σχετικά. Ρωτώ γιατί απ’ ότι μου έχουν πει ομότεχνοι σας η συγγραφή ενός βιβλίου με θεματολογία αλλά και τρόπο ζωής μιας περασμένης εποχής θέλει πολύ κόπο και χρόνο έρευνας προκειμένου να είναι σοβαρό αυτό που θα παρουσιαστεί και κυρίως αληθινό! Όπως η «Μικρά Αγγλία» που λατρεύω γιατί έχει σχέση  με την Άνδρο που επισκέπτομαι συχνά.
Το θέμα υπαγορεύει και ο συγγραφέας κάνει αυτό που πρέπει. Εκτός από τις ιστορίες εποχής που επιβάλλουν έρευνα σε αρχεία, μουσεία, παλιά συγγράμματα, κιτρινισμένες αλληλογραφίες, μυγοφτυσμένα τεφτέρια και ταξίδια στους τόπους της πλοκής, και οι σύγχρονες μυθοπλασίες απαιτούν μελέτη σε άγνωστα πεδία, διασταυρώσεις στοιχείων, συναντήσεις και πολλά τρεχάματα, τόσο κατά την προεργασία όσο κατά την διάρκεια του γραψίματος με τις πολλές διορθώσεις. Και όλο αυτό δεν είναι μπελάς, κάθε άλλο. Προσφέρει εκπλήξεις, καλύτερη γνώση, καλύτερες ιδέες, συγκίνηση.  Βαστά τον συγγραφέα στην τσίτα,  σε εγρήγορση  και επαγρύπνηση ως την τελευταία γραμμή, ως την τελική μορφή του κειμένου.

-Τί άποψη έχετε για την σημερινή Ελληνική Λογοτεχνία. Υπάρχει ποιότητα στην γραφή ή εγκαταλείπονται σχεδόν όλα… στον βωμό των πωλήσεων;
Δούκα, Παπαδημητρακόπουλος, Νόλλας, Ζατέλλη, Γαλανάκη, Βαλτινός, Δημητρίου, Φακίνου, Σκαμπαρδώνης, Κοροβίνης, Ζουμπουλάκης, Τρουλλινού, Μακριδάκης, Οικονόμου, Παπαμάρκος, Παπαμόσχος, Πέτσα, Παλαβός, Γράψας, Παπαϊωάννου όλοι εν ζωή, παλιοί και νέοι, τους βάζω μαζί επειδή κάθε φορά περιμένω το επόμενο βιβλίο τους. Δεν γράφουν με στόχο τις πωλήσεις, αλλά μακάρι να τους διάβαζαν τριπλάσιοι και πενταπλάσιοι αναγνώστες.

-Θα ήθελα τη γνώμη σας για το αν  ένας οποιοσδήποτε άνθρωπος μπορεί να γίνει συγγραφέας και τί θα είναι αυτό που θα τον διαχωρίσει από ένα απλό γράφοντα!
Η απόπειρα δεν απαγορεύεται. Όποιος έχει σφοδρή επιθυμία και ανάγκη να γράψει επειδή πιστεύει ότι έχει κάτι να πει, ας διαβάσει πολύ, ας στρωθεί, ας ξενυχτίσει, ας σκίσει το α’ και το β’ χέρι, ας δουλέψει με ταπεινοφροσύνη και θα δείξει.

-Υπάρχουν βιβλία που, πολύς κόσμος, τα διαβάζει μεν αλλά δεν έχει να αποκομίσει… ουδέν! Εσείς πιστεύετε πως το βιβλίο είναι και δημιουργός συνειδήσεων;
Οι ασυνείδητοι τα καλά βιβλία δεν τα πιάνουν στα χέρια τους, μακριά κι αλάργα από ό,τι χαλάει την ζαχαρένια τους. Οι άλλοι, μοιράζονται με τον συγγραφέα τα πάντα όλα.

-Όλα σας τα βιβλία έχουν ιδιαίτερα σημαντικές ηρωίδες. Οι γυναίκες είναι πολυπλοκότερες, πιο ενδιαφέρουσες ή συγκεντρώνουν επάνω τους τα πιο πολλά δεινά;
Σε όλα τα βιβλία, μηδενός εξαιρουμένου, εκτός από γυναικείους πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες, έχω και ανδρικούς. Γυναίκες και άντρες αλληλοσυνδέονται, αλληλοσυμπληρώνονται, αλληλοφωτίζονται, αλληλοσυσκοτίζονται, αλληλοσφάζονται, αλληλοβοηθιούνται, αγαπιούνται, μοιράζονται την πλοκή και την περπατούν ως την τελευταία σελίδα κουβαλώντας ο καθείς και η καθεμιά στην πλάτη το μικρό ή μεγάλο σακί του.

-Εκτός από  συγγραφέας, σαφώς είστε και αναγνώστρια. Υπήρξαν βιβλία που δεν μπορέσατε να τα διαβάσετε; Κι εάν υπάρχουν τι σας απέτρεψε;
Δεν αγοράζω στην τύχη επειδή κάνει μπάμ ένα εξώφυλλο, ένας ερεθιστικός τίτλος ή επειδή το τάδε βιβλίο κάνει θραύση. Αγοράζω και δανείζομαι αυτά που θέλω πολύ για δικούς μου λόγους. Κάποια, ιδίως επιστημονικά δοκίμια, δίτομες και τρίτομες εκδόσεις μπορεί να με ζορίζουν, να μην τα διαβάσω μεμιάς, αλλά πάντα έρχεται η ώρα τους γιατί με τραβάει ό,τι καλό άφησα στη μέση.

-Τί σημαίνει για εσάς «λαός, έθνος χωρίς μνήμη»; Και τί μπορεί να φταίει, ώστε ένας ολόκληρος λαός να «χάσει» την ταυτότητά του; Ποια είναι η ευθύνη ενός πνευματικού ανθρώπου σήμερα;
Είναι μορφή επιπολαιότητας οι άνθρωποι να συμπεριφέρονται στο σήμερα δίχως μνήμη. Η ιστορία με τις ιδιαιτερότητες λαών  πολιτισμών, παραδόσεων, και γλωσσών είναι ασύμφορο χασομέρι για τα αφεντικά της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και όταν εμποδίζει το σαρωτικό διάβα των αγορών την παραμερίζουν, την «πειράζουν», την αναποδογυρίζουν. Αλλά και οι λαοί δύσκολα την υπερασπίζονται δίκαια και αποτελεσματικά, γιατί δεν την ξέρουν καλά ώστε να την «μεταχειρίζονται» ολόπλευρα. Συνήθως ξεμένουν σε λαχταριστές επικεφαλίδες για αρχαία κλέη, αλλοτινή ακμή και ένδοξους παλιούς αγώνες.
Η επιλεκτική χρήση της Ιστορίας λόγω λειψής γνώσης ή εθνικών «υπερεγώ», πυροδοτεί εθνικισμούς, το βλέπουμε σε όλη την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, αντιπαλότητες, λιτότητα ναζιστικούς αλαλαγμούς, φράχτες.
Η δύναμη της έγνοιας για τον τόπο είναι απρόσβλητη και ανίκητη όταν πατάει στην αλήθεια, όταν εμπεριέχει την έγνοια για τους ανθρώπους, συνεπώς για την ζωή, συνεπώς για την ειρήνη.
Μπορεί όλα αυτά να ακούγονται παλιά και άχρωμα, αλλά έτσι ένας λαός ομορφαίνει το πρόσωπό του, βρίσκει τα λόγια του και το βηματισμό του.
Προσωπικά, έχω μεγάλο πόνο και μεγάλο πάθος για τον τόπο μας, ακριβώς επειδή δεν κλείνω τα μάτια στα στραβά, στα λάθη, στις φάσεις υπεροψίας. Φαίνεται, νομίζω, και σ αυτά που γράφω, ιστορίες αναζήτησης, νοηματοδότησης και νόστου για ανθρωπιά. Με αγάπη, σεβασμό, στοχασμό και κριτική ματιά.

–Πως καταφέρνετε να συνδυάσετε τα σενάρια για τον κινηματογράφο και τη συγγραφή λογοτεχνικού έργου; Υπάρχει συνάφεια στις δύο αυτές πλευρές;
Άλλοι κινούνται σε όλο το φάσμα της τέχνης του γραπτού λόγου, κάνουν πεζογραφία, ποίηση, σενάρια, θεατρικά και στίχους τραγουδιών. Οι κανόνες η οικονομία, οι τεχνικές, η συμβατή με το κάθε είδος γλώσσα είναι διαφορές, ωστόσο πιστεύω πως όλα τα είδη βοηθούν το ένα  το άλλο. Δανείζονται κλειδιά και αξιοποιούν εμπειρίες ευστοχίας ή αστοχίας.

-Τί θα συμβούλευε η κυρία Ιωάννα Καρυστιάνη ένα νέο συγγραφέα;
Ο,τι και τον εαυτό της. Να διαβάζει, να παρατηρεί υπομονετικά, να αμφιβάλει, να ονειρεύεται καλά κείμενα.

-«Χίλιες Ανάσες», από τις εκδόσεις Καστανιώτη το νέο σας πόνημα που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Τι μήνυμα θέλετε να περάσετε μέσα από αυτό το βιβλίο στους αναγνώστες σας;
Δεν παραδίδω στον αναγνώστη μηνύματα και σκονάκια. Να νιώσει θέλω. Να νιώσει βαθειά μέσα του. Τα παρακάτω είναι δική του απόφαση.

Γιούλη Τσακάλου
ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ