Συνέντευξη της συγγραφέως ΑΓΚΟΥΣΤΙΝΑ ΜΠΑΣΤΕΡΡΙΚΑ στη Γιούλη Τσακάλου στον Ελεύθερο Τύπο 28/03/23 για το βιβλίο «εξαίσιο πτώμα», Εκδόσεις Πατάκης

Αποκλειστική συνέντευξη: ΑΓΚΟΥΣΤΙΝΑ ΜΠΑΣΤΕΡΡΙΚΑ στη Γιούλη Τσακάλου Ελεύθερος Τύπος.28/03/2023

ΒΙΒΛΙΟ : ΕΞΑΙΣΙΟ ΠΤΩΜΑ – ΠΑΤΑΚΗΣ

Φωτογραφίες της Bazterrica copyright: Alejandro Meter

Μετάφραση της συνέντευξης από τα ισπανικά στα ελληνικά:  Χριστίνα Θεοδωροπούλου.

 

«Εξαίσιο πτώμα» εκδόσεις Πατάκη! Σ’ αυτή την ανελέητη δυστοπία -κτηνώδη όσο και διεισδυτική, αλληγορική όσο και ρεαλιστική- η Μπαστερρίκα εμπνέει, με την εκρηκτική μυθοπλαστική της δύναμη, άκρως επίκαιρες δημόσιες συζητήσεις. Ο κανιβαλισμός γίνεται νόμος και η κοινωνία καταρρέει, μεταμορφώνεται επικίνδυνα σπρώχνοντας τους ανθρώπους να βαδίσουν στην κόψη του ξυραφιού! Ένα βιβλίο που πραγματικά μαγνητίζει τον αναγνώστη. 

 

1.Υπογράφετε ένα  σπουδαίο δυστοπικό βιβλίο  για την σχετικότητα των αξιών μέσα από ένα τρομερά ζοφερό θέμα. Ποιο ήταν το έναυσμα γι΄αυτό το πρωτότυπο θέμα;

Η ιδέα προέκυψε ύστερα από μακριές βραδιές στο εστιατόριο Ocho Once του αδελφού μου, Gonzalo Bazterrica (στον οποίο αφιέρωσα το μυθιστόρημα). Ο Gonzalo είναι σεφ και εργάζεται με βιολογικά τρόφιμα, αλλά πάνω απ' όλα είναι μελετητής της συνειδητής διατροφής και, μέσα από τη μαγειρική και την έρευνά του, καταλαβαίνεις ότι η διατροφή μπορεί να σε αρρωστήσει ή να σε θεραπεύσει, ότι είμαστε πράγματι ό,τι τρώμε.

Έπειτα από τη δική μου αναζήτηση επί του θέματος, άλλαξα σταδιακά τη διατροφή μου και μεταξύ άλλων, σταμάτησα να τρώω κρέας. Όταν το έκανα αυτό, τραβήχτηκε ένα πέπλο και απαξίωσα την κατανάλωσή του. Για μένα μια μπριζόλα είναι πλέον ένα κομμάτι από ένα πτώμα. Μια μέρα πέρασα από ένα κρεοπωλείο και αυτό που είδα ήταν πτώματα ζώων που κρέμονταν εκεί και σκέφτηκα "γιατί να μην υπάρχουν και ανθρώπινα σφάγια; Στο κάτω κάτω είμαστε ζώα, είμαστε κρέας". Και έτσι μου ήρθε η ιδέα για το μυθιστόρημα. Εν πάση περιπτώσει, θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι δε μ' ενδιέφερε να γράψω μια μπροσούρα για χορτοφάγους. Δε μ' ενδιαφέρουν τα βιβλία που εκπαιδεύουν τον αναγνώστη και του λένε τι πρέπει να σκέφτεται ή τι να τρώει. Έγραψα το βιβλίο σκεπτόμενη τι θα συνέβαινε αν νομιμοποιούνταν ο κανιβαλισμός;

Είχα την ιδέα, αλλά όχι την ιστορία, οπότε μέχρι να σκεφτώ σε ποιον χαρακτήρα θα επικεντρωνόμουν, με τη φωνή ποιου αφηγητή θα την διηγούμουν, έκανα έρευνα επί 6 μήνες για τον κανιβαλισμό, την επεξεργασία κρέατος και τα δικαιώματα των μη ανθρώπινων ζώων.

2.Η δυστοπική λογοτεχνία συχνά παρουσιάζει τις πανδημίες ως «μαύρους κύκνους»;

Πολύ καλή ερώτηση. Νομίζω ότι στην περίπτωση του μυθιστορήματός μου πρέπει να σας θέσω το ερώτημα, πιστεύετε ότι ο ιός στο μυθιστόρημα είναι αληθινός; Όταν το έγραψα και το δημοσίευσα (2017), ο κοροναϊός ήταν κάτι αδύνατο, κανείς δεν μπορούσε να το φανταστεί. Ωστόσο, επέλεξα να δουλέψω με έναν υποτιθέμενο ιό, επειδή κατά τη διάρκεια της ιστορίας της ανθρωπότητας υπήρξαν πολλές πανδημίες (κίτρινη γρίπη, μαύρη πανώλη, ισπανική γρίπη κ.λπ.) και μου φάνηκε αληθοφανές ότι, ως συνέπεια ενός υποτιθέμενου ιού, θα επιβαλλόταν ένα νέο παράδειγμα, όπως αυτό της κατανάλωσης ανθρώπινου κρέατος.

3.Δεν φοβηθήκατε το αποτέλεσμα; την απήχηση στους αναγνώστες; Τον πανικό που θα δημιουργήσει το θέμα σας;

Μου κάνουν συχνά αυτή την ερώτηση, γιατί είναι αλήθεια ότι υπήρξαν άνθρωποι που τους προκάλεσε ναυτία, εφιάλτες, που επέστρεψαν το βιβλίο στο βιβλιοπωλείο φρικαρισμένοι. Αλλά όχι, δε σκέφτομαι τον αναγνώστη όταν γράφω, γιατί, διαφορετικά, δε θα έγραφα με τον τρόπο που μ' αρέσει να γράφω, δηλαδή συμμετέχοντας, μ' όλο μου το σώμα, το νου και την καρδιά. Το μόνο πράγμα που μου προκαλεί πανικό είναι να γράψω ένα μυθιστόρημα που δε θα λειτουργεί, που θα φαντάζει απίθανο, ένα μυθιστόρημα όπου δεν εμπλέκεται ο αναγνώστης. Όταν το έγραφα, το μόνο που σκεφτόμουν ήταν ότι ήθελα να γράψω το καλύτερο μυθιστόρημα που μπορούσα να γράψω εκείνη τη στιγμή. Επίσης, δε μ' ενδιαφέρουν τα βιβλία (ούτε ως αναγνώστρια, ούτε ως συγγραφέα) που πατρονάρουν τον αναγνώστη. Μ' ενδιαφέρουν τα βιβλία που με ταρακουνάνε, που με προβληματίζουν, που με κάνουν να σκέφτομαι. Και αυτό φιλοδοξώ να πετύχω. Ελπίζω να το έχω πετύχει μ' αυτό και ευελπιστώ και με τα επόμενα βιβλία μου.

4.Μέσα από μια μεγάλη απειλή για την ανθρωπότητα πιστεύετε ότι μπορούν να καταρριφθούν οι ηθικές αξίες που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα επιτρέποντας αποτρόπαιες πρακτικές;

Πιστεύω ότι σήμερα, τώρα, σε διάφορα μέρη του κόσμου λαμβάνουν χώρα αποτρόπαιες πρακτικές. Δε θεωρείτε αποτρόπαιο ότι υπάρχουν γυναίκες σε αιχμαλωσία που βιάζονται και ναρκώνονται σε παράνομους οίκους ανοχής, ότι σε χώρες όπως η δική μου γυναίκες σκοτώνονται κάθε 48 ώρες εξαιτίας της έμφυλης βίας; Δεν είναι φρικτό ότι σε ορισμένες χώρες παντρεύουν εντεκάχρονα κορίτσια με σαραντάχρονους; Δεν είναι εξοργιστικό ότι υπάρχουν παιδιά που εργάζονται σε συνθήκες σκλαβιάς επειδή αλλιώς θα πεθάνουν απ' την πείνα; Φυσικά υπάρχουν άνθρωποι που αφιερώνουν όλες τις μέρες της ζωής τους στο να βοηθούν τους άλλους και κάνουν τον κόσμο λίγο πιο φωτεινό, αλλά αποτρόπαια πράγματα συμβαίνουν κάθε μέρα, δε χρειαζόμαστε τον πραγματικό κανιβαλισμό γιατί ο συμβολικός κανιβαλισμός είναι ήδη εγκαθιδρυμένος.

5.Εισέπραξα κάποια  γεύση μισανθρωπίας στο βιβλίο σας, το επιδιώκατε;

Καταλαβαίνω πολύ καλά γιατί κάνετε αυτόν τον συνειρμό, είναι απόλυτα λογικό μετά την ανάγνωση του μυθιστορήματός μου. Όμως, είτε το πιστεύετε είτε όχι, πιστεύω απόλυτα στην ανθρωπότητα. Αλλά, ως συγγραφέας, έχω ένα ραντάρ που πιάνει τον "συμβολικό κανιβαλισμό", τη σκοτεινή πλευρά, αλλά το ραντάρ μου πιάνει εξίσου και τη φωτεινή πλευρά του κόσμου. Όπως είπα και πριν, ενώ υπάρχουν τόσα πολλά περιθώρια βελτίωσης, τόσοι κύκλοι βίας που θα μπορούσαν να σπάσουν, τόσοι άνθρωποι που υποφέρουν, ξέρω ότι υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που δίνουν καθημερινά τον καλύτερό τους εαυτό, βοηθώντας τους άλλους. Το ξέρω όντως επειδή το βλέπω, αλλά και επειδή η μητέρα μου είναι κοινωνιολόγος και εργάζεται εδώ και χρόνια με οργανώσεις που είναι αφιερωμένες στο να βοηθούν τους άλλους. 

Πιστεύω στην αλληλεγγύη μεταξύ μας. Να βλέπουμε τον άλλον ως ισότιμο, ως αδελφό. Η Elinor Ostrom (η πρώτη γυναίκα που κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Οικονομικών) μελέτησε κοινωνίες που μπορούσαν να ζουν αρμονικά με άλλες χωρίς να σπαταλούν τους πόρους ή να έρχονται σε σύγκρουση εξαιτίας αυτών. Πιστεύω ότι πρέπει να στοχαστούμε πάνω στον εαυτό μας ως κοινωνία και ως άτομα και απ' αυτό θα προκύψουν οι αλλαγές που θα μας κάνουν να ζούμε καλύτερα.

6.Τελικά  αποδεικνύεται ότι ο άνθρωπος είναι  μακροβιότερος της κατσαρίδας στο «εξαίσιο πτώμα»;

Οι κατσαρίδες υπάρχουν στη γη εδώ και 300.000.000 χρόνια. Ο Homo sapiens εδώ και περίπου 200.000 χρόνια. Οι κατσαρίδες κερδίζουν.

7.Οι δυστοπίες δεν απαρνιούνται τον άνθρωπο, αλλά απεναντίας, γιατί νοιάζονται γι’ αυτόν, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου;

Απολύτως. Οι δυστοπίες και οι ουτοπίες μιλούν για το πλαίσιο και την εποχή στην οποία γράφτηκαν και κρούουν τον κώδωνα ώστε, στην περίπτωση των δυστοπιών να μην γίνουν πραγματικότητα, και στην περίπτωση των ουτοπιών να επιδιώκουμε αυτόν τον ιδανικό κόσμο που προτείνεται.

Στην περίπτωση του μυθιστορήματός μου, εργάζομαι με την ιδέα του συμβολικού κανιβαλισμού. Τα πεδία στα οποία αυτο-φαγωνόμαστε είναι πολλαπλά και έχουν διαβαθμίσεις: σωματεμπορία, πόλεμος, επισφαλής εργασία, σύγχρονη δουλεία, φτώχεια, έμφυλη βία, είναι ορισμένα παραδείγματα. Όταν μετατρέπεις τον άλλον σε αντικείμενο, όταν του στερείς την προσωπικότητά του, τον εκτοπίζεις από τη θέση του ως άνθρωπο (ως ισότιμο) μπορείς να τον βιάσεις, να τον σκοτώσεις, να τον βλάψεις, να τον αντιμετωπίσεις με διακρίσεις και στερεότυπα. Επειδή δεν κατανοούμε ότι ο άλλος έχει τόσες πολυπλοκότητες όσες και εμείς, ότι επηρεάζεται από μια πραγματικότητα, ένα πλαίσιο, από ευκαιρίες ή την έλλειψή τους.

 Γιούλη Τσακάλου

Ελεύθερος τύπος