ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ γράφει η Μαντώ Μάκκα για το βιβλίο "Η Σονάτα Waldstein "- Στρατής Γαλανός, Εκδόσεις Υδροπλάνο

Η Σονάτα Waldstein

Στρατής Γαλανός
Εκδόσεις Υδροπλάνο

Ο Στρατής Γαλανός είναι ένας άνθρωπος που θαυμάζω πάρα πολύ για πολλούς λόγους. Για την ιδιαίτερα πλούσια γραφή του, την ακρίβεια του λόγου του, για τις απίστευτες γνώσεις που μοιράζεται μαζί μας απλόχερα, αλλά και γιατί ενώ η ζωή δεν του χαρίστηκε αυτός ωσάν πελώριος γίγαντας την κατατρόπωσε.  Το κόστος το ξέρει μόνο αυτός, εμείς δε βλέπουμε καν τον αγώνα παρά μόνο τα δώρα του προς εμάς, τα βιβλία του. Και αυτό το βιβλίο είναι ένα δώρο για όσους μπορούν να ξεκλειδώσουν τις ηθικοπλαστικές αλυσίδες με τις οποίες γεννιόμαστε δεμένοι και την αστική ευπρέπεια που μας γαλουχεί συνεχώς.

Όπως γράφει ο ίδιος: «Στο πιο ασφαλές διπλομανταλωμένο ερμάρι οι άνθρωποι καταχωνιάζουν τις επιθυμίες τους, ανομολόγητες, απραγματοποίητες, ανεκπλήρωτες, απωθημένες.»

Η πλοκή του βιβλίου περιστρέφεται γύρω από τον διεστραμμένο και πορνικό έρωτα ανάμεσα σε μία πιανίστρια που εκδίδεται και έναν παραπληγικό συγγραφέα με σαδομαζοχιστικές φαντασιώσεις. Μια ιστορία εν μέρει αληθινή, όσο μπορούσε να είναι χωρίς να εκθέσει ο Στρατής πρόσωπα και καταστάσεις. Ένα άκρως εξομολογητικό βιβλίο και θέλει μεγάλη δύναμη να έρθεις αντιμέτωπος με τον εαυτό σου και ο Στρατής το έκανε δίχως εξωραϊσμούς. Μας μετατρέπει σε ηδονοβλεψίες δίνοντας μας πρόσβαση όχι μόνο στην κλειδαρότρυπα αλλά και στην αφάνταστα δύσκολη πραγματικότητά του.

Ο ήρωας, ο Στρατής, ετών 50, από τα 21 του πηγαίνει συστηματικά με ιερόδουλες. Σε αυτά τα 30 χρόνια γνώρισε κάθε καρυδιάς καρύδι αλλά τώρα ήρθε η στιγμή της παχυλής αναδρομικής αποζημίωσης για κάθε αντιξοότητα που χρειάστηκε να αντιμετωπίσει. Η στιγμή της Ωραίας και του Τέρατος. Γραπτή μαρτυρία, ωδή και μνημείο, στο δικό του πετράδι του στέμματος. Σε Αυτήν που βούτηξε στα σκοτάδια του, στην υγρή, σκοτεινή, μουχλιασμένη αποθήκη του υποσυνείδητού του. Στην συμπαίκτρια του ‘Θάρρος ή Αλήθεια’.

Ο ίδιος γράφει:

[Το αριστερό άλογο, κοκκινότριχο –Πειρασμός- τον σέρνει προς τη σάρκα. Το δεξί, καστανόξανθο –Επιείκεια-  τον τραβά προς τη συγχώρεση. Η μαύρη φοράδα –Αμαρτία- τον τραβολογά προς τα κάτω, προς το χώμα. Η λευκή – Θέωση- τον ωθεί προς τα πάνω, προς τον Ουρανό και ο άντρας μένει μετέωρος να αιωρείται στο κενό μεσοδιάστημα ανάμεσα στον Θεό και το Διάβολο]

Τι γίνεται λοιπόν όταν μια παρορμητική, ενστικτώδης, αστόχαστη, επιπόλαιη πόρνη και ένας μοναχικός, παραπληγικός, αμφισβητίας, διανοούμενος συγγραφέας δίνουν υποσχέσεις;

[Μια ατελείωτη αλυσίδα από αντικατοπτρισμούς, διαψεύσεις, προσποιήσεις, ονειροφαντασίες; Ένα γαϊτανάκι όπου κανείς δεν είναι ένοχος μα και κανείς αθώος, θύτες και θύματα όλοι μιας κοινής αυταπάτης από την οποία ξυπνάς σοφότερος μα και πιο απελπισμένος;]

Τη στιγμή που η Εύα κάθεται στο πιάνο και του παίζει την Σονάτα Waldstein του Μπετόβεν, η ζωή του Στρατή θα χωριστεί στο πριν και στο μετά. Διχάζεται, ανάμεσα στη διέγερση και τη συγκίνηση, τη λαγνεία της σάρκας και τον έρωτα. Έναν διχασμό που δεν θα μπορέσει ποτέ να συμφιλιώσει ή να ξεπεράσει.

[Για την ώρα, μονάχα αισθάνεται, αφού προς κατάπληξη του ιδίου η συγκίνηση, πέρα από κάθε πρόβλεψη, αποδεικνύεται ισχυρότερη από τη διέγερση, το τεντωμένο αφτί από πρησμένο πέος, το δάκρυ από το σπέρμα και, έτσι, επί είκοσι τρία ολόκληρα λεπτά, θα παραμείνει ακίνητος σαν μαρμαρωμένος, ευλαβής σαν σε προσκύνημα, σιωπηλά προσευχόμενος να μην σταματήσει η μουσική, να μην τελειώσει ο χρόνος]

Τον συγκλονισμό της πρώτης συνάντησης ακολουθούν άλλες που τον εθίζουν και παύει να είναι για αυτόν το ζητούμενο μόνο η συνουσία αφού φροντίζει να εκσπερματώνει νωρίτερα ώστε να απομείνει χρόνος για συνομιλία αλλά και για ρεσιτάλ, θυσιάζοντας έτσι μέρος της ακριβοπληρωμένης σεξουαλικής του απόλαυσης προς τέρψιν του πνεύματος. Την ερωτεύεται και την αποδέχεται όπως είναι. Δεν επιθυμεί ούτε να τη σώσει ούτε να την αλλάξει. Και για χάρη της θα θυσίαζε τις διαστροφές του. Και ενώ τον προειδοποιεί σαν άλλη Κασσάνδρα για την επικείμενη καταστροφή, η ευτυχία ναρκώνει κάθε ανησυχία.

Η πόρνη γίνεται η μούσα, πρωταγωνίστρια στις ονειροφαντασίες του που του δίνουν την ευκαιρία για μια δεύτερη ζωή, για όλα όσα στερήθηκε. Με αυτή θα πραγματοποιήσει τις εκκεντρικές του φαντασιώσεις που επί χρόνια συσσωρεύονταν στο επικίνδυνα παραγωγικό μυαλό του.

Όπως γράφει:

[ Εάν η ρουτίνα της συνήθειας είναι η αναπόφευκτη και διαγεγραμμένη κατάληξη κάθε μείζονος ερωτικού πάθους, η γεροντική αρτηριοσκλήρωση που με τους θρόμβους της εμποδίζει την κυκλοφορία των ζωτικών χυμών του αίματος, θα μπορούσε η σεξουαλική διαστροφή να αποτελέσει την ενδεδειγμένη προληπτική θεραπεία που θα κρατούσε σφύζουσα και νεανική μια σχέση πριν αυτή αρχίσει να επαναλαμβάνεται και να γερνά και να φθείρεται ανεπανόρθωτα;]

Ποιος δεν θα ερωτευόταν την Εύα; Γοητευτική, σαγηνευτική, όμορφη, μορφωμένη, πολυτάλαντη, ερωτεύσιμη, παλλακίδα μιας άλλης εποχής με μια ναρκισσιστική επιθυμία να αρέσει στους πάντες. Ξέρει πώς να κάνει τον Άλλον να αισθάνεται ξεχωριστός, σπουδαίος, μοναδικός. Προσαρμοζόταν στις επιθυμίες των άλλων αφού ήταν σαν το νερό που παίρνει τη μορφή του εκάστοτε δοχείου. Και εγώ θα την ερωτευόμουν ή μπορεί και να την ερωτεύτηκα αλλά στα σκοτάδια της. Γιατί είναι τα σκοτάδια μας που μας κάνουν ανθρώπινους. Στον πόνο ταυτιζόμαστε, όχι στη λάμψη και στο χρήμα. Και ίσως να τη ζήλεψα και λίγο διότι ζούσε τη ζωή της στα άκρα, αψηφώντας και παραβαίνοντας τις επιταγές της ηθικής και του κομφορμισμού που ορίζουν τις συμπεριφορές μας. Θα σας διαβάσω ένα απόσπασμα της Εύας που με έκανε να την θαυμάσω περισσότερο από όλα τα παραπάνω κοσμητικά επίθετά της.

[Να εξαϋλωθώ, να γίνω νότες, μουσική. Να μην ήμουν άνθρωπος πια, αλλά έργο τέχνης, μια σονάτα του Μότσαρτ. Να ζωντανεύω κάθε φορά που κάποιος την ερμηνεύει στο πιάνο κι έπειτα να χάνομαι ξανά μέχρι την επόμενη εκτέλεση. Και σε αυτό το διάστημα που μεσολαβεί να συνεχίσω να υπάρχω μέσα στις ψυχές και στις συγκινήσεις εκείνων που την άκουσαν και να τους αλλάζω από μέσα, να τους κάνω λίγο πιο ευαίσθητους στην ομορφιά]

Την εποχή της αφέλειας θα διαδεχθούν οι αμφιβολίες, οι φήμες, οι υποψίες. Και ξεκινά η αναζήτηση της ταυτότητας, της αλήθειας, η λύση του αινίγματος που οδηγεί όμως σε νέα ερωτηματικά. Μπορώ να πω ότι δεν έψαξα να μάθω την ταυτότητα της Εύας, αν και μου πέρασε από το μυαλό. Προτίμησα όμως να γίνω έρμαιο της αφήγησης του Στρατή και να ανακαλύψω τη δική μου αλήθεια, όπως κάνουμε κάθε φορά που διαβάζουμε ένα βιβλίο.

[ Η αναπόφευκτη ιλαροτραγωδία του έρωταŸ σε κάθε μείζον ερωτικό πάθος ενυπάρχει ένα ποσοστό γελοιότητας ορατό και εμφανές στα μάτια οποιουδήποτε αντικειμενικού παρατηρητή, αλλά αθέατο στον ίδιο τον ερωτευμένο που βιώνει τη συναισθηματική του κατάσταση με τη βαρύτητα ενός δράματος που κανείς άλλος δεν φαίνεται να συμμερίζεται.]

Ο εκλεπτυσμένος άνθρωπος θα μεταμορφωθεί σε γουρούνι της Κίρκης και η πόρνη σε εμπνευσμένη θεραπαινίδα της Τέχνης, αυτή είναι η δύναμη της μουσικής.

[..όσο κρατάει η ερμηνεία, αισθάνεται να διχοτομείται σε δύο εαυτούς, να κόβεται στη μέση. Ο ένας είναι εμφανώς ερεθισμένος, όχι τόσο μπροστά στη θεά του γυναικείου κάλλους της όσο ενώπιον της εικόνας της σεξουαλικής της διαθεσιμότητας. Ο άλλος του εαυτός, καταφανώς συγκινημένος, στέκει αφοπλισμένος εμπρός στην επέλαση της θείας μελωδίας που σαρώνει κάθε αντίσταση στο νου.]

Μετά αρχίζει το ξετύλιγμα του κουβαριού που είναι  χιλιομπλεγμένο και ο φόβος ότι εκείνη θα αλλάξει, θα πάψει να είναι το ελευθεριακό, πολυγαμικό και ανήθικο πλάσμα που αγάπησε. Ερωτήσεις, απαντήσεις, αποκαλύψεις, υπεκφυγές και ναυάγιο.

Μας λέει σχετικά:

[Γύρω από έναν σκληρό πυρήνα αληθείας σαρκωνόταν ο ζουμερός και εύπλαστος καρπός της μυθοπλασίας σχηματίζοντας όμως ένα ενιαίο όλον σαν φρούτο απαγορευμένου δέντρου που τα περικλείει αμφότερα. Για να φτάσεις ως το κουκούτσι και να το φτύσεις, θα έπρεπε υποχρεωτικά να ξεφλουδίσεις πρώτα το περικάρπιο και να μασήσεις κατόπιν τη σάρκα του φρούτου. Για να φτάσεις στην αλήθεια της έπρεπε να παρακάμψεις πρώτα την υποκριτική της και να γευτείς το ψέμα της. Ακόμα και αν έφτανες ως το τέρμα όμως θα απογοητευόσουν, γιατί το περικάρπιο ήτανε λαχταριστό, το ψέμα της γλυκό, ζαχαρωμένο και εύπεπτο, ενώ η αλήθεια τόσο σκληρή που δεν καταπινόταν με τίποτα, έστω και αν αρχικά δεν θα μπορούσες επ’ ουδενί να τα ξεχωρίσεις και ίσως ούτε και η ίδια να μην τα διαχώριζε ..]

Ο Στρατής συνδύασε τον γραπτό λόγο με την κλασική μουσική, τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο για να δημιουργήσει ένα διαφορετικό είδος όπερας. Με δράμα και πάθος, αλήθεια και ψέμα, φως και σκοτάδι. Μια έκκληση για αγάπη.

[ Η μουσική δεν ερμηνεύεται, δεν αναλύεται, δεν επεξηγείται με λέξεις, ούτε ο τρόπος με τον οποίο επενεργεί και επιδρά πάνω στις ψυχές και στα συναισθήματα μπορεί να κατανοηθεί με τα εργαλεία του Λόγου. Όχι, στη μουσική κρύβεται κάτι το μυστηριώδες, το αινιγματικό, το ανεξήγητο, που διαβρώνει τη συνείδηση αργά και υπόκωφα δίχως να γίνεται αντιληπτό, όπως η υγρασία νοτίζει την επιφάνεια του τοίχου.]

Ένα βιβλίο 854 σελίδων, με 345 σημειώσεις του ιδίου και 323 που σημείωσα εγώ άρα μπορείτε να καταλάβετε ότι δεν μου ήταν εύκολο να συναρμολογήσω τη σκέψη μου και πιστέψτε με, τσεκούρωσα πολύ το κείμενο για να μην μακρηγορήσω. 

Αρκετά κοινά σημεία με την Πιανίστρια της Γέλινεκ που αναζητά την πρόσκαιρη ηδονή αλλά μέχρι εκεί. Διότι η αυτοκαταστροφή της δικής της πιανίστριας διαφέρει από τη δική μας. Δεν θα πω περισσότερα επί τούτου για να μην κάνω σπόιλερ!

Στο παρελθόν έχουν εκδοθεί πορνογραφήματα με σημαντική λογοτεχνική αξία όπως του Εμπειρίκου, του Μαρκήσιου ντε Σαντ, του Μαζόχ, του Ζωρζ Μπατάιγ κ.α. Ένα λογοτεχνικό ερωτικό έργο δεν σημαίνει απλά σεξ. ‘Έχει νοήματα, αισθητική, φιλοσοφία και ελευθερία. Μας βάζει να αναθεωρήσουμε το απρεπές, το ανήθικο, το αισχρό ακόμη και αν δεν είναι του γούστου μας γιατί σημασία έχει ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη γλώσσα. Και ο Στρατής μπορεί να μην έγινε Μαέστρος στη μουσική αλλά στο γραπτό λόγο έγινε.

[Και ωστόσο οι λέξεις..Αχ! Οι λέξεις! Ποτέ δεν κόβονται και ράβονται στο σωστό μέγεθος, συνεχώς παράταιρες, άλλοτε στενές σαν κορσέδες που μέσα τους ασφυκτιάς και πνίγεσαι, άλλοτε τόσο φαρδιές και ξεχειλωμένες που πλέεις μέσα τους σαν ρούχα γίγαντα σε κορμί νάνου και πάντα, μα πάντα, αναντίστοιχες με τις πράξεις των ανθρώπων, τις μικρές, τις καθημερινές, τις τιποτένιες.]

Κατά τον Ζορζ Μπατάιγ «η ουσία του ερωτισμού δίνεται στην αδιάσπαστη σύνδεση της σεξουαλικής ηδονής με το απαγορευμένο. Για τον άνθρωπο, ποτέ το απαγορευμένο δεν παρουσιάζεται χωρίς την εμφάνιση της ηδονής και ποτέ η ηδονή χωρίς την αίσθηση του απαγορευμένου» . Μεγαλώσαμε μέσα στα ταμπού. Ιδίως εμείς οι γυναίκες αργήσαμε να μάθουμε το σώμα μας διότι μας αναθρέψανε να είμαστε καλές, βολικές, νοικοκυρές και χαίρομαι που ένα από τα πολλά θέματα του βιβλίου είναι και η σεξουαλική ηδονή των γυναικών. Ένα από τα προστάγματα του φεμινισμού είναι η αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος και η σεξουαλική ηδονή αποτελεί βασικό ζητούμενο των απελευθερωμένων γυναικών.

Όπως γράφει ο συγγραφέας: «Μετά τη συνουσία όλα τα ζώα είναι θλιμμένα εκτός απ’ τον κόκορα και τη γυναίκα»

Δεν ξέρω τον Στρατή του τότε, άρα δε ξέρω πόσο τον άλλαξε ο έρωτας, ο θυμός, ο πόνος, η ελπίδα, η απογοήτευση. Αλλά και ο ίδιος όταν έγραφε το βιβλίο ακόμη δεν ήξερε αν στάθηκε τυχερός ή άτυχος που από τις χιλιάδες πόρνες διάλεξε αυτήν, τη σπάνια, τη μία, να του ανατρέψει την τακτοποιημένη του ζωή όταν νόμιζε ότι είχε αποκτήσει ανοσία στον μεταδοτικό ιό του έρωτα. Και παρόλο που αισθανόταν γέρος, φοβισμένος, άρρωστος για να ριχτεί στην περιπέτεια είχε το θάρρος να το κάνει. Και εγώ τον θαυμάζω που το τόλμησε. Αλλά θαυμάζω και αυτήν που μετέτρεψε τον ανάπηρο σε βασιλιά.

[ Ξυπνώ και έχω εκσπερματώσει και είναι μια αίσθηση συγκλονιστική και απερίγραπτη, γλυκιά και πικρή, σκατά και σοκολάτα, σαν υπόσχεση που δεν θα πραγματοποιηθεί..]

Και μας την παρουσιάζει δοτική αλλά εξίσου δοτικός ήταν και αυτός. Ούτως ή άλλως γράφοντας της μια σονάτα με 513 λέξεις, έγινε ο Μπετόβεν της. Και συνέχισε με ραβασάκια, ποιήματα, πεζοτράγουδα και έτσι έγραψε ένα βιβλίο με όνειρα, με πρωτοπρόσωπη και τριτοπρόσωπη αφήγηση, με παράλληλη αλλά και επιστολική αφήγηση, με στοιχεία φιλοσοφικά και ερωτικά.

 «Είμαστε οι πληγές που κουβαλάμε» διαβάζω και χαμογελάω λυπημένα σκεπτόμενη τις δικές μου αλλά και του Στρατή και του κάθε ανθρώπου που πόνεσε ή πονάει, διότι γύρω από τις πληγές είναι όλα όσα μάθαμε και οι άνθρωποι που μας βοηθούν να τις ξεπεράσουμε. Και χαίρομαι που σήμερα ήρθατε εδώ να τιμήσετε τον Στρατή. Έτσι και αλλιώς, όλοι μας έχουμε ‘σημαδούρες που επιπλέουν στον ωκεανό του χρόνου’ ..

Ο Στρατής αφιερώνει το βιβλίο ‘Στη μαμά και στην Πουτάνα. Στον Βράχο και στο σύννεφο’. Πώς θα μπορούσαν αυτές οι λέξεις τόσο διαφορετικές να είναι στην ίδια πρόταση; Όμως μετά σκέφτηκα ότι η στοργή κάποιες φορές βρίσκεται στο απρόσμενο και στο παρεξηγημένο. Ούτως ή άλλως αυτές οι γυναίκες καθόρισαν διαφορετικά η κάθε μία τη ζωή του.

Και μπορεί να μην μάθουμε ποτέ αν η Έυα είναι πλέον μέλος της υψηλής κοινωνίας ή σε κανά χαρέμι κάποιου μαχαραγιά, αλλά προσωπικά δεν με ενδιαφέρει κιόλας.

Η ζωή και η τέχνη πάνε μαζί, αλληλοεπηρεάζονται και πολύ συχνά αντιγράφει η μία την άλλη. Η ίδια η Εύα κάποια στιγμή είπε σε μια συνέντευξη της ότι θα γοητευόταν να γίνει η Μούσα ενός μεγάλου συνθέτη, η έμπνευση του. Ο Στρατής το έκανε. Ως άλλος Σάχης δημιούργησε το δικό του ‘ Ταζ Μαχάλ’ προκειμένου να τιμήσει την αγαπημένη του.  Δεν είναι έργο εκδίκησης αλλά αγάπης και πόνου. Είναι οι δικές του 1000 και μία Νύχτες απελευθέρωσης. Είναι μια ιστορία αγάπης αλλά και μάχης του ανθρώπου με τον «Θεό» του και με τον ίδιο του τον εαυτό.

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου γράφει ‘Στη Σονάτα Waldstein δε θα βρείτε όλες τις απαντήσεις, θα βρείτε όμως όλα τα ερωτήματα..’. Και έτσι πρέπει να είναι και η λογοτεχνία. Να μας κάνει να αναρωτιόμαστε για τα πιστεύω μας, για τα τσιτάτα με τα οποία μεγαλώσαμε και να μας αφυπνίζει όπως ένα έργο τέχνης.

[Και μετά όλα τελειώνουν εκεί από όπου άρχισαν και ο κύκλος κλείνει με εκείνον τον Μικρό Θάνατο, που κάνει τον κόσμο να χάνεται και την πραγματικότητα να συρρικνώνεται σε αυτές τις λίγες σταγόνες που κυλούν αργά, παχύρρευστα, στις κοιλάδες των μηρών και που τα στόματά τους συλλέγουν αχόρταγα, απόθεμα και παρακαταθήκη για τις εποχές της ξηρασίας που θα επακολουθήσουν την περίοδο των μουσώνων]

 

 

Φωτο: Μαντώ Μάκκα

Η Μαντώ Μάκκα γεννήθηκε το Μάιο του 1980 στην Αθήνα.  Αποφοίτησε από το Κλασσικό Λύκειο Αναβρύτων.  Παρακολούθησε μαθήματα Αγγλικών και  Οικονομικών & Marketing.

Ακολούθησαν μαθήματα Δημιουργικής γραφής με τη Στεύη Τσούτση και  Εικαστικών & Ιστορίας Τέχνης με την Άννα Παππά. Τελευταία ήρθε η Εξειδίκευση στη Μετάφραση στο Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και η Εισαγωγή στην εφαρμοσμένη γλωσσολογία και διδασκαλία αγγλικής γλώσσας σε μαθητές άλλων γλωσσών από το Πανεπιστήμιο του Leicester.
Παράλληλα ζωγραφίζει και κατασκευάζει κοσμήματα από πέτρα.
Τα τελευταία χρόνια αρθρογραφεί στο διαδίκτυο.
Έχει εργαστεί ως Καθηγήτρια Αγγλικών και ως διαχειρίστρια διαδικτυακών εφημερίδων.
Είναι μέλος της Επιτροπής Γυναικών Συγγραφέων και  της Επιτροπής Μετάφρασης & Γλωσσικών Δικαιωμάτων του Pen Greece.
Το 2020 το παραμύθι της «Τα ροζ Χριστούγεννα» περιλήφθηκε στο βιβλίο «Santa Παραμύθια, 22 Χριστουγεννιάτικες Ιστορίες» των εκδόσεων Νίκας. Το 2021 κυκλοφόρησε η πρώτη της συλλογή διηγημάτων «Όταν η ζωή σου δίνει λεμόνια» από τις Εκδόσεις Νίκας . Το 2022 το διήγημα της «Τραμουντάνα» διακρίθηκε και συμμετείχε στην συλλογική έκδοση του Ιανού «Το ρούχο». Την ίδια χρονιά διακρίθηκε και το διήγημά της «Φως», το οποίο συμμετείχε στην συλλογική έκδοση των Εκδόσεων Αγγελάκης «Ανθρώπινες Σχέσεις. Ένα σχολείο που δεν τελειώνει ποτέ.
Η συλλογή διηγημάτων «Αγκούσα» είναι το δεύτερό της βιβλίο από τις Εκδόσεις Νίκας.

Email: mandomakka@gmail.com
FB: Μαντώ Μάκκα / mandomakkawriter
Instagram: mando_mak