Συνέντευξη του συγγραφέα CHRIS LLOYD στη Γιούλη Τσακάλου – Ελεύθερος τύπος
Βιβλίο : ΟΙ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΟΙ ΝΕΚΡΟΙ – ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
"Οι ανεπιθύμητοι νεκροί", που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, είναι το πρώτο βιβλίο της σειράς "Eddie Giral". Μια ατμοσφαιρική νουάρ ιστορία, ένα βαθυστόχαστο θρίλερ που θα σας στοιχειώσει, με ήρωα τον αστυνομικό Εντί Ζιράλ και φόντο το Παρίσι κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου κυριαρχούν οι δυνάμεις της Κατοχής αλλά και της Αντίστασης. Ο Lloyd αναφέρεται σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα με μυθιστορική πλοκή, επιτυγχάνοντας ν' απαλύνει τις λεπτές εκείνες γραμμές που χωρίζουν την πραγματικότητα από τη φαντασία καθόλου εύκολο και όμως τα καταφέρνει.
1. Ας ξεκινήσουμε με τον τίτλο του βιβλίου σας: «ΟΙ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΟΙ ΝΕΚΡΟΙ». Με ποια έννοια είναι «ανεπιθύμητοι»; Τι σηματοδοτεί για εσάς η συγγραφή αυτού του μυθιστορήματος;
Με την πιο κυριολεκτική του έννοια, «ΟΙ Ανεπιθύμητοι νεκροί» είναι οι τέσσερις πρόσφυγες που βρίσκει ο Έντι στην αρχή του βιβλίου και ο πέμπτος άνθρωπος που αυτοκτονεί. Είναι «ανεπιθύμητοι» γιατί η γαλλική αστυνομία απλά δεν θέλει αυτή την πρόσθετη επιπλοκή την ημέρα που οι Γερμανοί θα βαδίσουν στο Παρίσι. Θα προτιμούσαν να μην υπήρχε το πρόβλημα, γι' αυτό υπάρχει μεγάλη διαφωνία με τον Έντι να ερευνήσει τις δολοφονίες τους. Ομοίως, οι δυνάμεις κατοχής δεν θέλουν αυτή η έρευνα να αμαυρώσει τα νερά τις πρώτες μέρες τους στο Παρίσι, όταν πρόθεσή τους είναι να κερδίσουν καρδιές ψυχή και νου στήνοντας μια νέα διοίκηση.
Πέρα από αυτό, οι «ανεπιθύμητοι νεκροί» είναι όλοι οι άνθρωποι από το παρελθόν του Έντι που έχουν διαμορφώσει την προσωπικότητά του: οι φίλοι του που πέθαναν στον τελευταίο πόλεμο και των οποίων οι θάνατοι τον στοιχειώνουν, οι εχθρικοί στρατιώτες που αναγκάστηκε να σκοτώσει στη μάχη και να προστατεύσει τη δική του ζωή.
Επίσης τα λάθη που έχει κάνει ο Έντι και τις απαίσιες αποφάσεις που έχει πάρει.
Είναι όλοι ανεπιθύμητοι και βαραίνουν τη συνείδησή του, γι' αυτό εν μέρει κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να ξεσκεπάσει τους δολοφόνους των τεσσάρων ανδρών. Είναι η λύτρωσή του για τους ανεπιθύμητους θανάτους του παρελθόντος του.
Από πολλές απόψεις, αυτή ήταν η αφετηρία μου στη συγγραφή του μυθιστορήματος. Ήθελα να εξερευνήσω τόσες πτυχές της Κατοχής – και τα ηθικά διλήμματα που δημιουργούσε σε κάποιον στη θέση του Έντι – ο τρόπος με τον οποίο τον ανάγκασαν οι καταστάσεις να αντιμετωπίσει πράγματα που είχε βιώσει και είχε δει στο παρελθόν και που τον έκαναν όπως είναι.
2. Δίνετε έμφαση στις μεγάλες ιστορικές αλλαγές και στους τρόπους με τους οποίους αυτές αλλάζουν τους κοινωνικούς κανόνες ή προτιμάτε να γράφετε χαρακτήρες που μπορούν να τους παραβιάσουν;
Νομίζω ότι το ένα οδηγεί στο άλλο. Το παρασκήνιο του -«ΟΙ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΟΙ ΝΕΚΡΟΙ» είναι η τεράστια ιστορική αλλαγή στην εισβολή στη Γαλλία και την κατοχή του Παρισιού. Αυτό αλλάζει εντελώς τη γαλλική κοινωνία και όλους τους κανόνες με τους οποίους ζούσαν οι άνθρωποι.
Με αυτόν τον τρόπο, παρέχει το σκηνικό και θέτει τα ηθικά διλήμματα που όλοι έπρεπε να αντιμετωπίσουν.
Αυτό είναι το σημείο εκκίνησης για αυτό που πραγματικά με ενδιαφέρει, η αντίδραση των χαρακτήρων μου –και συγκεκριμένα του Έντι– σε αυτή την κοινωνική αλλαγή και την επίδραση που έχει πάνω τους. Η νέα τάξη πραγμάτων στο Παρίσι αναγκάζει τον Έντι να επανεκτιμήσει μεγάλο μέρος της ζωής του, και το περιβάλλον του γενικότερα, και τον τοποθετεί σε εντελώς νέες καταστάσεις όπου πρέπει να βρει τρόπο να αντιδράσει, κάτι που συχνά εκπλήσσει ακόμη και τον ίδιο.
Γράφοντας την ιστορία του, αυτό που με γοητεύει είναι να εξερευνήσω ακριβώς ποια είναι η απάντησή του σε κάθε νέα κατάσταση που προκύπτει και πώς βρίσκει τρόπους με τους οποίους μπορεί να αλλάξει αυτές τις συνθήκες, τόσο για τη δική του επιβίωση όσο και για το γενικό καλό όπως το βλέπει. Η Κατοχή στήνει εμπόδια που ο Έντι προσπαθεί μετά να τα σπάσει.
3-Τι θέλετε να βιώσει το αναγνωστικό σας κοινό μέσα από την ατμοσφαιρική αφήγηση μιας πόλης όπως το Παρίσι υπό ξένη κατοχή, μια Ευρώπη που έχει καταρρεύσει από τον πόλεμο, και μέσω ενός ήρωα που προσπαθεί να είναι ένας καλός άνθρωπος σε έναν κακό κόσμο;
Ο ιστορικός μυθιστοριογράφος είναι συχνά το άνοιγμα της πύλης. Εστιάζουμε σε μεμονωμένες ιστορίες. Ενώ το μεγαλύτερο μέρος της κύριας ιστορίας εστιάζει σε βασιλιάδες και βασίλισσες, μάχες και συνθήκες – εστιάζουμε και σε μεμονωμένες ιστορίες κοιτάζοντας τις ζωές των απλών ανθρώπων, τις καθημερινές ιστορίες που ανατρέπονται από ένα εξαιρετικό γεγονός, την απόλυτη παγκόσμια ιστορία που λέγεται μέσα από μια ιστορία που θα μπορούσε να είχε συμβεί μόνο σε εκείνο το μέρος εκείνη την εποχή. Αυτό θέλω να εισπράξουν οι αναγνώστες από το -«ΟΙ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΟΙ ΝΕΚΡΟΙ»: Την αίσθηση του πώς θα μπορούσαν να ζούν κάτω από αυτές τις συνθήκες και την ναζιστική κατοχή.
Κάποτε διάβασα μια στατιστική που υποστήριζε ότι κατά τη διάρκεια της Κατοχής, το 3% του γαλλικού πληθυσμού αντιστάθηκε ενεργά και το 3% συνεργάστηκε ενεργά. Είδαμε τις ηρωικές ταινίες και διαβάσαμε για την αντίσταση και τη συνεργασία, αλλά ήθελα να μάθω πώς ήταν η ζωή για το υπόλοιπο 94%, που απλώς προσπάθησε να επιβιώσει και να τα βγάλει πέρα, να κάνει ουρά για ψωμί και να κρατήσει τη δουλειά του.
Θέλω επίσης οι αναγνώστες να βιώσουν τις έννοιες της αντίστασης και της συνεργασίας και τις τεράστιες γκρίζες ζώνες που δεν είναι ξεκάθαρες μεταξύ τους.
Αν είσαι σερβιτόρος σε ένα καφέ και σερβίρεις καφέ σε έναν Γερμανό στρατιώτη, αυτό σε κάνει συνεργάτη;
Εάν, όπως ο Έντι, δέχεστε εντολές από τον Κατακτητή, αυτό σημαίνει ότι συνεργάζεστε ή σας κάνει να αισθάνεστε ότι συνεργάζεστε;
Είναι αυτές οι ασαφείς γραμμές μεταξύ του τι συνιστά το ένα ή το άλλο που θέλω να εξερευνήσω μέσω του Έντι, και μέσα από το πώς αντιδρά σε αυτό.
Πώς συμφιλιώνετε να ερευνήσει το καθημερινό έγκλημα όταν γύρω του σκοτώνονται άνθρωποι κατά δεκάδες χιλιάδες, πόλεις βομβαρδίζονται και ότι γνωρίζει μέχρι στιγμής ανατρέπεται. Είσαι αναγκασμένος να κάνεις τη δουλειά σου σύμφωνα με το ρυθμό που σου ορίζει ο Κατακτητής, συμπεριλαμβανομένου του να στρέφεσαι ενάντια στους δικούς σου ανθρώπους, πόσο λοιπόν μπορείς να το ακολουθήσεις και αν θα τολμήσεις να αντιδράσεις σε αυτό;
4. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής του Παρισιού το 1930, ο αστυνομικός Eddie Giral παρακολουθεί τη φρικτή τροχιά μιας νέας πραγματικότητας καθώς ερευνά μια δολοφονία. Πώς μπορεί κανείς να παραμείνει πιστός στις αρχές τους όταν αυτές εμποδίζουν τις πιθανότητές του για επιβίωση;
Αυτό πραγματικά συνοψίζει το τεντωμένο σκοινί που ο Έντι αναγκάζεται να περπατήσει. Λόγω των προηγούμενων εμπειριών και των τραυμάτων του,
την ηθική του και τα ήθη που συχνά διακυβεύονται και μερικές φορές χάνει την κατεύθυνσή του, αλλά ουσιαστικά είναι καλός άνθρωπος που προσπαθεί να κάνει το σωστό. Θα πρέπει να μάθει να είναι πολύ έξυπνος στο να βρίσκει ένα μονοπάτι ανάμεσα στην αντίσταση από τη μια και τη συνεργασία από την άλλη. ένα μονοπάτι που θα είναι αποδεκτό από αυτόν ακόμη και όταν οι άλλοι αμφισβητούν τα κίνητρά του.
Πάντα θα λειτουργεί ανάμεσα σε δύο κόσμους, αυτό της αστυνομίας και των δικαστηρίων, και αυτό των εγκληματιών και των γκάνγκστερ,
Σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, η ανάγκη να χρησιμοποιήσει και τις δύο πλευρές και να παίξει μεταξύ τους γίνεται ακόμη πιο απαραίτητη όχι μόνο για να δει κάποια μορφή δικαιοσύνης να αποδίδεται, αλλά για τη δική του επιβίωση. Πρέπει να γίνει ιδιαίτερα ικανός στο να ξέρει με ποιον να παίξει, πώς και πότε.
Ενώ τα πάντα γύρω του είναι διεφθαρμένα, η μόνη λεωφόρος που μένει ανοιχτή στον Έντι είναι να διασφαλίσει ότι κάνει τη δουλειά του ως ντετέκτιβ για τη δική του ικανοποίηση. Πολύ συχνά, αυτό θα τον οδηγήσει σε σύγκρουση με τον Κατακτητή και τους σκοπούς του. Για να μπορέσει να τα καταφέρει θα ακολουθήσει δύσκολες επιλογές και στη συνέχεια να διαπραγματευτεί τον τρόπο για να τις ολοκληρώσει χωρίς να θέσει σε κίνδυνο τον εαυτό του ή τους γύρω του. Στο μεταξύ, πρέπει να διασφαλίσει ότι θα παραμείνει πιστός στις δικές του βασικές αρχές, όσο θολές κι αν φαίνονται συχνά.
Ίσως δεν είναι τόσο ο νόμος που τηρείται από ανθρώπους που παραμένουν πιστοί στις αρχές τους, όσο η δικαιοσύνη. Ή όποια μορφή δικαιοσύνης καθίσταται δυνατή υπό ένα τέτοιο παρεκκλίνον σύστημα. Οι Ναζί, τόσο οι ίδιοι όσο και μέσω της χρήσης της γαλλικής αστυνομίας, είναι αυτοί που επιβάλλουν το νόμο, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου δημιουργήθηκε από αυτούς, αλλά εναπόκειται σε κάποιον σαν τον Έντι να προσπαθήσει να διασφαλίσει ότι θα αποδοθεί δικαιοσύνη και ότι αυτός και άλλοι γύρω του μπορούν να βγουν από αυτή τη φρικτή εμπειρία με τη δικαιοσύνη άθικτη κατά κάποιο τρόπο.
5. Ποιες είναι οι κύριες ανησυχίες της ιστορικής μυθοπλασίας, όταν πρόκειται για την αναδημιουργία ενός συγκεκριμένου χώρου και χρόνου στην αφήγησή τους; Πόσο βαθιά πρέπει να βουτήξει ένας συγγραφέας στα γεγονότα;
Παρόλο που λέω μια ιστορία που δεν συνέβη, τη βάζω με φόντο και κατά τη διάρκεια μιας περιόδου που συνέβη, και αυτό δημιουργεί μοναδικές απαιτήσεις που αισθάνομαι ότι πρέπει να σεβαστώ. Είναι εξαιρετικά σημαντικό για μένα να γράψω σωστά την ιστορία, γι' αυτό αφιερώνω πολύ χρόνο ερευνώντας για να έχω όσο πιο ακριβείς μπορώ τις μεγάλες πινελιές της ιστορίας και τις λεπτές λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής.
Πριν ξεκινήσω να γράφω ένα βιβλίο, γνωρίζω την ακριβή χρονική περίοδο που θα διαδραματιστεί η ιστορία, που μου λέει πού πρέπει να ερευνήσω. Έπειτα, χρειάζομαι τουλάχιστον τρεις μήνες για την έρευνα, η οποία πηγαίνει από τα γεγονότα του παρασκηνίου έως τις μικρολεπτομέρειες της ζωής υπό την Κατοχή και ακόμη και τον καιρό σε ορισμένες ημέρες. Για αυτό, χρησιμοποιώ μουσειακό υλικό πηγής, βιβλία, ημερολόγια, ό,τι μπορώ να βρω. Και ακόμη και όταν αρχίζω να γράφω το βιβλίο, υπάρχει ένας συνεχής τόνος έρευνας καθώς συνεχίζω να ελέγχω, να επανελέγχω και να μαθαίνω.
Εν τέλει, θα έλεγα ότι για μένα το κύριο μέλημα είναι να είμαι ειλικρινής και ειλικρινής με την ιστορία όταν γράφω ιστορική μυθοπλασία. Αισθάνομαι εν μέρει ότι δίνω φωνή σε ανθρώπους που δεν έχουν πλέον φωνή ή που δεν είχαν ποτέ εξαρχής, επομένως είναι καθήκον μου να είμαι όσο το δυνατόν πιο ακριβής και επιμελής αναδημιουργώντας έναν χρόνο και έναν τόπο. Νιώθω επίσης ότι έχω καθήκον απέναντι στους αναγνώστες: αν δεν σέβομαι την ιστορία, νιώθω ότι σπάει τον δεσμό εμπιστοσύνης που μου δίνει ο αναγνώστης να είμαι ειλικρινής με το παρελθόν ενώ αφηγούμαι την ιστορία μου.
6. Η ναζιστική Γερμανία ταυτίστηκε με το Απόλυτο Κακό. Πιστεύετε ότι υπάρχει μια σύγχρονη μετενσάρκωση του Κακού σε οποιοδήποτε σχήμα ή μορφή;
Αυτό είναι ένα ισχυρό και πολύπλοκο ερώτημα. Η εποχή για την οποία γράφω ήταν μια εποχή που πλημμύρισε με βαθιά απανθρωπιά,
Έναν ασυγκράτητο λαϊκισμό,το μίσος και οι διακρίσεις υπερτερούν της λογικής, της ενσυναίσθησης και της καλοσύνης – προκάλεσε το μεγαλύτερο κακό στην πρόσφατη ιστορία, και δυστυχώς, οι συνθήκες που το προκάλεσαν είναι πάντα εκεί.
Δεν είμαι πεπεισμένος ότι το Κακό μετενσαρκώνεται όπως δεν είμαι πεπεισμένος ότι εξαφανίζεται ποτέ. Κυκλοφορεί σαν φυσαλίδες κάτω από την επιφάνεια έτοιμο να αναδυθεί ανά πάσα στιγμή. Νομίζω ότι αυτό που μετενσαρκώνεται είναι οι συνθήκες που επιτρέπουν στο Κακό να ευημερήσει, και αυτές είναι οι συνθήκες που πρέπει να δούμε και να εναντιωθούμε. Δυστυχώς, φαίνεται να βρισκόμαστε σε ένα κομβικό σημείο στον κόσμο που οι συνθήκες αυτές είναι τόσο εμφανείς.
7- Θα μπορούσε η γνώση του παρελθόντος να λειτουργήσει ως μονοπάτι για το μέλλον;
Το να τοποθετήσεις ένα αστυνομικό μυθιστόρημα σε μια ιστορική περίοδο δεν είναι απλώς ένας τρόπος να προσπαθήσεις να καταλάβεις και να εξηγήσεις μια άγνωστη εποχή μέσα από ένα οικείο είδος αφήγησης, είναι επίσης μια προσπάθεια κατανόησης του παρόντος και φαντασίας ενός μέλλοντος. Όταν γράφεις ιστορική φαντασία, είναι δύσκολο να μην βρεις παραλληλισμούς με το παρόν. Ή τουλάχιστον πράξεις, συμπεριφορές και γεγονότα που έχουν απήχηση σήμερα. Το «ΟΙ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΟΙ ΝΕΚΡΟΙ» ασχολείται με τον ναζισμό και τους πρόσφυγες και βλέπουμε πάρα πολλές περιπτώσεις άνοδος του εξτρεμισμού και των προσφυγικών κρίσεων σήμερα για να μην δούμε παραλληλισμούς.
Για να χρησιμοποιήσουμε την περίπτωση των προσφύγων ως παράδειγμα, η αντίδραση στις προσφυγικές κρίσεις από τον ανεπτυγμένο κόσμο –και ο ρόλος μας στη δημιουργία τους– δεν είναι κάτι για το οποίο μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι. Ο αποδιοπομπαίος τράγος και η δαιμονοποίηση των προσφύγων από λαϊκιστές πολιτικούς και μέσα ενημέρωσης και η έλλειψη ενσυναίσθησης για τους ανθρώπους που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους –πράγμα που απαιτεί τεράστιο θάρρος– είναι κάτι που πρέπει να μας προβληματίσει και να μας εξοργίσει όλους. Και αυτό δεν έχει σημασία για ποια ηλικία μιλάτε. Όταν κοιτάζετε την ιστορική περίοδο για την οποία γράφω, βλέπετε τα ίδια πολωμένα μοτίβα στάσεων απέναντι στους πρόσφυγες όπως βλέπουμε σήμερα. Στις δεκαετίες του 1930 και του 1940, όταν υπήρχαν πρόσφυγες που έφευγαν από τη ναζιστική κατοχή χωρών σε όλη την Ευρώπη, υπήρχαν πολιτικοί και εφημερίδες –και απλοί άνθρωποι στους δρόμους– που ένιωθαν ότι δεν είχαν καμία υποχρέωση να τους βοηθήσουν ή να τους καλωσορίσουν, που θα τους γύριζαν ευχαρίστως την πλάτη σε αυτους.
Το να βλέπουμε τα ίδια μοτίβα να συνεχίζουν να υπάρχουν ογδόντα χρόνια αργότερα είναι βαθιά οδυνηρό, και ακόμη ένα παράδειγμα της αδυναμίας μας να διδαχθούμε από την ιστορία.
Υπάρχει μια συνέχεια από το παρελθόν, μέσα από το παρόν και στο μέλλον, και ως είδος, φαινόμαστε καταδικασμένοι να μην διδαχθούμε ποτέ από τα μαθήματα του παρελθόντος. Ωστόσο, υπάρχουν και ιδιαιτερότητες του παρελθόντος που πρέπει να αναγνωριστούν και να γίνουν σεβαστά. Είναι πολύ δελεαστικό να σχολιάζεις τα σημερινά ζητήματα και να προβλέπεις το μέλλον από μια προοπτική του παρελθόντος, καθώς παρέχει ένα καλό κριτήριο με το οποίο μπορούμε να συγκρίνουμε πώς κάνουμε, μιλάμε, ενεργούμε και σκεφτόμαστε σήμερα. Και υπάρχει σίγουρα ένα στοιχείο αυτού στο The Unwanted Dead, ειδικά όταν υπάρχουν συμπεριφορές που ήταν παρούσες και που εξακολουθούν να υπάρχουν –ή ακόμα είναι σε άνοδο– σήμερα. Ως συγγραφείς, χρησιμοποιούμε το παρελθόν ως καθρέφτη για να αντικατοπτρίσουμε τα σημερινά ζητήματα που μπορεί να βρίσκουμε ανησυχητικά, αλλά νομίζω ότι έρχεται ένα σημείο όπου πρέπει να ξέρετε πού να τραβήξετε τη γραμμή και να είστε προσεκτικοί να αναζητήσετε παραλληλισμούς. Τελικά πρέπει να θυμάστε ότι γράφετε για το παρελθόν.
Είναι πολύ εύκολο να τοποθετηθούν οι σημερινές αξίες στους ιστορικούς χαρακτήρες για να γίνουν αποδεκτοί από τους σύγχρονους αναγνώστες, επομένως υπάρχει μια ισορροπία στο να παραμείνετε πιστοί στην εποχή για την οποία γράφετε, ενώ παράλληλα σεβόμαστε τις αξίες των αναγνωστών σήμερα.
8.Δώστε ένα απόσπασμα από το «ΑΝΑΠΙΘΥΜΗΤΟΙ ΝΕΚΡΟΙ» που πραγματικά θα θέλατε ο αναγνώστης σας να θυμάται κλείνοντας το βιβλίο σας.
«Ο πόλεμος δημιουργεί άγνωστους εαυτούς μας» […]. Δεν επιστρέφουμε ποτέ από αυτό»
Ο Έντι το λέει αυτό στον γιο του, Ζαν-Λικ, όταν προσπαθεί να του πει ότι θέλει να σκοτώσει έναν Γερμανό στρατιώτη για να αναπληρώσει τη ντροπή που νιώθει για την ήττα.
Ο Έντι λέει στον γιο του ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη ντροπή από το να σκοτώνεις.
Το βαθύτερο συναίσθημα που προσπαθεί να μεταδώσει στο παιδί του Ζαν-Λικ είναι ότι αυτός ο πόλεμος και η Κατοχή -
και όλες οι αδύνατες ηθικές επιλογές που δημιουργούνται, θα καταστρέψουν τον ψυχικό του κόσμο και τον άνθρωπο που ήθελε να γίνει αν αφήσει να τον επηρεάσουν.
Ο Έντι το έμαθε αυτό στη ζωή του και πλήρωσε το τίμημα για αυτό. Αυτό που θα ήθελα να κρατήσει ο αναγνώστης είναι ότι παρά το πόσο ο ήρωάς μου ταλαιπωρήθηκε από τις εμπειρίες του στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, εξακολουθεί να προσπαθεί να διατηρήσει μια ανθρωπιά και μια ηθική πυξίδα ακόμη και στις πιο σκοτεινές και πιο δύσκολες εποχές.
Το αιώνιο ερώτημα είναι πώς θα αντιδρούσαμε εμείς κάτω από παρόμοιες συνθήκες.
Ελεύθερος τύπος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου