Το άρθρο σήμερα 9/12/2022 στον φιλόξενο χώρο του Ελεύθερος Τύπος
Συνέντευξη με την συγγραφέα Γιασεμίν Οζέκ για το βιβλίο της
"Δέσποινα, μάτια μου" - Εκδόσεις Πατάκη
Είναι ορισμένα βιβλία που ανοίγουν ένα παράθυρο στο μυαλό, από αυτά που μας κάνουν να βλέπουμε κάπως αλλιώς τον κόσμο, μας προσφέρουν κάτι τις παραπάνω σε σχέση με όσα γνωρίζαμε ή μια διαφορετική προσέγγιση των δεδομένων της ζωής μας και είναι πραγματικά ευτύχημα όταν τέτοιου είδους βιβλία πέφτουν στα χέρια μας, όπως αυτό.
“Το Δέσποινα, μάτια μου” είναι ένα μυθιστόρημα για μια τραυματική ιστορική στιγμή, μέσα από τα μάτια ενός παιδιού του Εμίν Αλί, που βιώνει όλες τις πτυχές της ανταλλαγής, του ξεριζωμού, του αβάσταχτου αποχωρισμού: αγάπη, φόβο, μίσος, λαχτάρα, προβλήματα ταυτότητας.
-Θέλετε να μοιραστείτε την έμπνευση αυτού του βιβλίου και τις δικές σας εμπειρίες μέσα από το ταξίδι αυτό;
Η καταγωγή μου είναι από την Θεσσαλονίκη. Από την μία πλευρά πάντα με ενδιέφεραν οι ιστορίες και οι εμπειρίες των ανθρώπων που υποχρεώθηκαν να φύγουν επειδή οι ρίζες μου, μού έκλειναν το μάτι ως εγγονή Ανταλλαγέντων και από την άλλη εξαιτίας της προσωπικής μου περιέργειας. Ήθελα να κάνω κάτι στη μνήμη των σχεδόν 2 εκατομμυρίων ανθρώπων που έπρεπε να εγκαταλείψουν την γενέτειρά τους. Δυστυχώς πολλοί ήξεραν ότι δεν θα την ξαναέβλεπαν πια. Έπρεπε να αποχαιρετήσουν όχι μόνο την πατρίδα τους αλλά και τα σπίτια τους, τους γείτονές τους και τις συνήθειές τους. Ήταν μεγάλη απελπισία. Όλοι είναι πρόγονοί μας. Δυστυχώς δεν μπορούμε να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω αλλά μπορούμε να τους θυμόμαστε.
Τα συναισθήματα αυτά διαρκώς γιγαντώνονταν μέσα μου και μου δημιούργησαν μια ακατανίκητη επιθυμία να γράψω τις ιστορίες και των δύο πλευρών. Άρχισα, λοιπόν, να δουλεύω για το μυθιστόρημα «Δέσποινα, μάτια μου». Το «Δέσποινα, μάτια μου» εκδόθηκε στην Τουρκία το 2017. Από τότε ονειρευόμουν να εκδοθεί και στην Ελλάδα γι’ αυτό τώρα είμαι πολύ χαρούμενη και ενθουσιασμένη που θα συναντήσω τους Έλληνες αναγνώστες.
-Σχεδόν 2 εκατομμύρια άνθρωποι από τις δύο όχθες έφυγαν από την χώρα που γεννήθηκαν και δυστυχώς μάζεψαν ολόκληρη τη ζωή τους σε δύο τρεις βαλίτσες. Ζούμε ένα τέλος εποχής με παρόμοιες καταστάσεις. Έχουν χαθεί σταθερές και αξίες. Τι είναι αυτό που πιστεύετε ότι πρέπει να μας κρατάει όρθιους;
Σε πολλά μέρη των δύο χωρών, οι δύο λαοί ζούσαν μαζί για αιώνες. Οι κοινοί δεσμοί ήταν «τα συναισθήματα». Γιατί τα συναισθήματα δεν έχουν γλώσσα, θρησκεία, εθνικότητα ή φύλο. Και όλοι αυτοί που ζούσαν μαζί, άνοιξαν τα μάτια τους στην ίδια γη. Αναπνέανε τον ίδιο αέρα. Η ίδια βροχή έπεφτε στα χωράφια τους. Τα ίδια πιάτα και φαγητά ήταν στα τραπέζια τους. Μετά από το 1922, έζησαν την ίδια νοσταλγία. Ίσως δεν μπόρεσαν να ζήσουν ξανά μαζί, αλλά οι κοινοί δεσμοί τους μας έμειναν κληρονομιά. Γι’ αυτό σήμερα αν δεν ξεχάσουμε αυτούς τους δεσμούς, πιστεύω ότι θα ζήσουμε με ειρήνη όπως οι πρόγονοί μας έζησαν μαζί για αιώνες με σεβασμό. Να μην ξεχνάμε ότι, ο άλλος τρόπος δεν μας έκανε ευτυχισμένους και στο τέλος μας έφερε δάκρυα, όχι χαμόγελα.
Πρέπει να κοιτάξουμε τις ψυχές ο ένας του άλλου και όχι τις ταυτότητές μας. Γιατί όταν ζούμε σε παρόμοιες καταστάσεις, τα συναισθήματα που αισθανόμαστε είναι τα ίδια. Ας πούμε ο φόβος, η νοσταλγία, ο χωρισμός, η αγάπη… κτλ. Τα συναισθήματα δεν έχουν γλώσσα, θρησκεία, εθνικότητα ή φύλο.
Φυσικά αυτό ισχύει για τον όλον τον κόσμο.
-Η συγγραφέας Γιασεμίν Οζέκ πώς φαντάζεται μια ζωή δίχως ρωγμές και τσακίσματα; Μια ζωή χωρίς κενά, χωρίς ελλείψεις; Χωρίς χάσματα;
Μια ζωή δίχως ρωγμές και τσακίσματα σημαίνει μια ζωή που είναι γεμάτη με χρώματα, χαμόγελα, ευτυχία και υγεία. Όταν φαντάζομαι την ζωή έτσι, νιώθω μια γαλήνη και μια ευχαρίστηση, μια ζωή σαν το ηλιοβασίλεμα.
-«Κοιμόμουν στη Τουρκία και ονειρευόμουν στα ελληνικά» μια φράση του βιβλίου σας που με συγκίνησε βαθιά! Πως χωράνε δυο πατρίδες μέσα σε μια ψυχή, σε μια καρδιά;
«Όπως η πρώτη πνοή ενός μωρού, έτσι και ο τόπος όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε κάποιος είναι εξίσου σημαντικός! Πρώτα σου μαθαίνει να ζεις, μετά το ποιος είσαι!»
Το μυθιστόρημα άρχισε µε αυτές τις προτάσεις. Σχεδόν 2 εκατομμύρια άνθρωποι από τις δύο όχθες έφυγαν από την χώρα που γεννήθηκαν. Αλλά ό,τι και αν κάνεις δεν μπορείς να ξεχάσεις τις ρίζες σου, τη γλώσσα σου. Ίσως συνεχίζουν να ζουν στα όνειρά σου, ίσως στην καρδιά σου. Οι πρόγονοί μας έχουν υποφέρει αρκετά. Αν θυμόμαστε αυτά και αν κοιτάζουμε με αγάπη και σεβασμό ο ένας τον άλλον, κανείς δεν θα μπορέσει να μας χωρίσει ποτέ.
Ο άνθρωπος μπορεί να χωρέσει δύο πατρίδες, δύο ταυτότητες σε μια καρδιά αν υπάρχει σεβασμός της μιας για την άλλη και αν δεν προσπαθήσει να υπερτερήσει η μία της άλλης.
Άλλωστε σήμερα όταν κοιτάζω τις δύο χώρες και την επικοινωνία και στις δύο χώρες, βλέπω ότι συναντιόμαστε ήδη με κοινά τραγούδια, μεζέδες, κοινά λόγια και αναμνήσεις που έχουμε ο ένας τον άλλον.
Ξέρετε ότι εμείς στην Τουρκία όταν πίνουμε ρακί και τρώμε μεζέδες, ακούμε τραγούδια τόσο στα ελληνικά όσο και στα τουρκικά;
-Γύρω μας κυριαρχεί η παράνοια, η σκληρότητα και ορισμένες φορές και η απέραντη μοναξιά. Οι ψυχές των ανθρώπων τελικά πιστεύετε ότι κρέμονται επικίνδυνα στα συρματοπλέγματα;
Απολύτως έτσι είναι. Χάνουμε γενικά αξίες όπως την αγάπη και τον σεβασμό. Μέρα με την μέρα ο ρατσισμός, οι κοινωνικές διακρίσεις αυξάνονται. Κανένας δεν μοιράζεται τίποτα και δεν του αρέσει κανένας. Δεν καταλαβαίνω γιατί αυτό το θεωρούμε δικαίωμά μας. Δεν συνειδητοποιούμε ότι χάνουμε την ευτυχία. Χτίζουμε ένα τείχος γύρω μας και πιστεύουμε ότι προστατεύουμε τον εαυτό μας αλλά τελικά, το μόνο που έχουμε είναι η μοναξιά. Εύχομαι να κοιτάξουμε ο ένας τον άλλον με εμπιστοσύνη ξανά και να ζήσουμε με χαρά.
-Στη δίνη των δύσκολων στιγμών που βρισκόμαστε η λογοτεχνία και η ανάγνωσή της τι μπορεί να προσφέρουν σε όλους εμάς που βαλλόμαστε; Σας δίνει ερεθίσματα;
Πιστεύω ότι όχι μόνο η λογοτεχνία αλλά όλοι οι κλάδοι της τέχνης προσθέτουν διαφορετικές οπτικές. Μας δείχνουν ότι άλλες σκέψεις και άλλες ζωές είναι δυνατές. Επομένως, κάθε κλάδος της τέχνης είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για να ξεφύγουμε από τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις.
Ως συγγραφέας, η λογοτεχνία φυσικά μου δίνει ερεθίσματα. Το να χάνομαι σε άλλες ιστορίες με κάνει να βρίσκω το δρόμο μου στη δική μου ιστορία.
-Στο χρονικό διάστημα που διήρκεσαν η έρευνα και η συγγραφή, ταξιδεύοντας στην περίοδο της ανταλλαγής των πληθυσμών και της καταστροφής του 1922 πόσο αντικειμενική μπόρεσε να είναι η κρίση σας για όλη αυτή την περίοδο; Προς ποια μεριά της ζυγαριάς έγειρε; καταφέρατε να κρατήσετε τις ισορροπίες;
Πρώτα από όλα, θέλω να σας ευχαριστήσω πολύ για αυτήν την ερώτηση. Θέλω να απαντήσω με μια πρόταση από το βιβλίο που είναι σημαντική για το τι σκέφτομαι σχετικά με την ανταλλαγή.
«Εμείς, τα αποδημητικά πουλιά που έμειναν σε μία από τις δύο όχθες, αλλά πάντα απέναντι από τους αγαπημένους μας»
Η ανταλλαγή είναι ένα πολύ ευαίσθητο θέμα. Από την µία πλευρά σε πολλά μέρη των δύο χωρών, οι δύο λαοί ζούσαν μαζί για αιώνες µε σεβασμό και από την άλλη έγινε πόλεμος και φυσικά οι άνθρωποι έζησαν μεγάλες καταστροφές και στις δύο όχθες. Στους δρόμους όπου εκκλησίες και τζαμιά ήταν δίπλα δίπλα για χρόνια, ήρθε η μέρα και χύθηκε αίμα. Οι άνθρωποί πέθαναν, έχασαν τους αγαπημένους τους. Η αγάπη και το μίσος ήταν μαζί.
Εγώ ήθελα να εξηγήσω τις επιπτώσεις της ανταλλαγής στους ανθρώπους, όχι τους λόγους. Και διάλεξα να θυμίσω ότι κάποιοι είχαν αληθινές σχέσεις και ότι βοηθούσαν ο ένας τον άλλον.
Όταν έκανα τις έρευνές μου, διάβασα βιβλία, συνεντεύξεις και από τις δύο όχθες. Άρχισα να γράφω το βιβλίο στην Τουρκία αλλά μετά ήρθα στην Ελλάδα, έμεινα 3 μήνες και ολοκλήρωσα το βιβλίο μου στην Κέρκυρα.
Νομίζω ότι κατάφερα να κρατήσω τις ισορροπίες. Μέχρι τώρα πήρα καλά σχόλια για αυτό το θέμα και χάρηκα πολύ. Τελικά oι Έλληνες αναγνώστες θα δώσουν την πιο σωστή απάντηση.
Από την πλευρά μου θα προσπαθήσω να κάνω ό, τι καλύτερο μπορώ για να ζήσουμε μαζί με ειρήνη, με αγάπη και ως συγγραφέας θα συνεχίσω να γράφω τις ιστορίες των δυο πλευρών.
Και τέλος
Στην αρχή του βιβλίου ο Εμίν Αλί λέει αναφερόμενος στον πατέρα του: «Στα τριάντα τέσσερά σου, η ιστορία της ζωής σου ήταν γεμάτη δυσκολίες και αίμα. Η δική μου όμως, που ήμουν μόλις εφτά χρονών, ήταν σαν παραμύθι, το παραμύθι των παιδικών μου χρόνων.» Νομίζω ότι ένα παιδί θυμάται τα πάντα. Ιδιαίτερα ο Εμίν Αλί που είχε ζήσει τόσο δυσκολίες, είναι δυνατόν να τα ξεχάσει; Κυρία Οζέκ υπάρχει τελικά ελπίδα;
Κατά την γνώμη μου είναι αδύνατον να τα ξεχάσει. Αλλά είμαι σίγουρή ότι θα βρει ένα δρόμο να ζήσει. Όχι μόνο ο Εμίν Αλί, αλλά όλα τα παιδιά πάντα βρίσκουν ένα δρόμο να είναι ευτυχισμένα και χαρούμενα. Γι’ αυτό, ως συγγραφέας, έγραψα αυτό το μυθιστόρημα μέσα από το βλέμμα ενός παιδιού. Όταν έγραφα την ιστορία, πάντα κρατιόμουν από τον Εμίν Αλί και την Δέσποινα.
Κατά την γνώμη μου η ελπίδα πάντα υπάρχει, πρέπει να υπάρχει αλλά πρώτα πρέπει να δώσουμε σημασία στα παιδιά. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να μάθουμε από αυτά. Μετά μπορούμε να θυμηθούμε το παιδί μέσα μας. Τα παιδιά πάντα θέλουν να ζουν με αγάπη, με ειρήνη και να δίνουν ελπίδα. Κάποτε ήμασταν κι εμείς παιδιά, αλλά το ξεχάσαμε. Ίσως ήρθε η ώρα να θυμηθούμε το παιδί μέσα μας.
Εγώ πάντως ένα έχω να πω
Το βιβλίο αυτό, όπως κι αν το δει κανείς, είτε σαν μια ακτινογραφία ενός προβληματισμένου έθνους είτε σαν μια συναρπαστική περιπέτεια είτε σαν πολιτικό θρίλερ είτε σαν μια ιστορία αγάπης ή επιβίωσης, αξίζει κάθε λεπτό ανάγνωσης.
Ελεύθερος τύπος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου