ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΉ της Γιούλης Τσακάλου στον Ελεύθερο Τύπο, για το βιβλίο "ξεχασμένες λέξεις" Αλέξης Πανσέληνος, Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Βιβλιοκριτική: Αλέξης Πανσέληνος – Ξεχασμένες λέξεις – εκδόσεις Μεταίχμιο

Ελεύθερος τύπος 21/7/2025 

Ο Αλέξης Πανσέληνος επιστρέφει με ένα μυθιστόρημα-ψίθυρο, από εκείνους τους σπάνιους που δεν υψώνουν φωνή αλλά εγκαθίστανται μέσα σου, σαν μια ανάμνηση που νόμιζες ξεχασμένη. Στο «Ξεχασμένες λέξεις», η γλώσσα γίνεται φορέας μνήμης, συνείδησης και υπαρξιακής μετατόπισης. Είναι ένα κείμενο ώριμο, εσωστρεφές, μεστογραμμένο, που πατά στη λεπτή γραμμή ανάμεσα στην αποξένωση και την ενδοσκόπηση, την ατομική διαδρομή και τη συλλογική ιστορία.

Ο Νάσος Λύρας, απόμαχος της ζωής και των μεγάλων συγκινήσεων, ζει στο Μόναχο, κουβαλώντας την αίσθηση πως έχει αποδράσει οριστικά από την Ελλάδα – και ό,τι αυτή συμβολίζει. Κι όμως, καθώς ξετυλίγεται το ιδιότυπο ημερολόγιο της καθημερινότητάς του, τον διαπερνούν λέξεις ελληνικές, λόγια που επιστρέφουν ύπουλα, σαν ρωγμές σε τσιμεντένιο τοίχο. Οι «ξεχασμένες λέξεις» δεν είναι απλώς το θέμα του βιβλίου. Είναι η ρωγμή απ’ όπου περνά το φως μιας βαθύτερης συνειδητοποίησης.

Ο Πανσέληνος δεν παραδίδει ένα κοινωνικό μυθιστόρημα περί μετανάστευσης ή κρίσης. Γράφει ένα φιλοσοφημένο χρονικό αλλοτρίωσης και μνήμης. Η δομή του βιβλίου –σε μορφή προσωπικού ημερολογίου– επιτρέπει στον αναγνώστη να βυθιστεί στην ιδιωτικότητα της σκέψης ενός ανθρώπου που έχει χτίσει έναν εαυτό σε απόσταση από τις ρίζες του. Και είναι ακριβώς αυτή η απόσταση που αρχίζει να τρίζει.

Ο Λύρας είναι το αρχέτυπο του ανθρώπου που έζησε «σωστά», με μέτρο, επιτυχία, λογική. Έφτιαξε μια ζωή καθαρή, εύρυθμη, «γερμανική». Όμως το τίμημα αυτής της καθαρότητας είναι η σιωπή των συναισθημάτων, η απουσία παλμών. Η σχέση του με τη Ζίγκι, τη νεότερη σύντροφό του, λειτουργεί ως κάτοπτρο: αυτή ζει ελεύθερα, εκείνος επενδύει με φόβο. Όταν εκείνη διεκδικεί την ελευθερία της, εκείνος καταρρέει εσωτερικά – όχι από έρωτα, αλλά από τον κλονισμό της τακτοποιημένης του αφήγησης.

Η γλώσσα του Πανσέληνου είναι ένα αριστούργημα λιτότητας. Δεν φωνασκεί· υποβάλλει. Οι φράσεις του θυμίζουν Σημασία. Ξέρει να γράφει για τα μεγάλα μέσα από τα μικρά: ένα παλιό έπιπλο, μια μισοσβησμένη λέξη, μια βρύση που «σε καλωσορίζει σαν παλιός φίλος». Δεν περιγράφει, αποτυπώνει. Δεν αναλύει, υποβάλλει. Είναι ένας συγγραφέας που εμπιστεύεται τη νοημοσύνη του αναγνώστη και σέβεται την ευαισθησία του.

Καθώς το παρελθόν διεκδικεί χώρο –μέσα από μια σειρά από αναμνήσεις, επιστροφές, και τελικά μια καθοριστική αποκάλυψη–, ο Λύρας έρχεται αντιμέτωπος με τη διαχρονική ερώτηση: Ποιος είμαι, όταν όλα όσα με συγκρότησαν είναι μακριά; Και, πόσο κοστίζει να ξεγράψεις τη γλώσσα σου;

Οι «ξεχασμένες λέξεις» δεν είναι απλώς οι λέξεις που έπαψε να χρησιμοποιεί. Είναι η χαμένη πατρίδα, οι αποσιωπημένες ενοχές, τα πρόσωπα που δεν αποχαιρέτησε. Είναι το ίδιο το βλέμμα που παύει να βλέπει όταν χάνει τη γλώσσα που τον έφτιαξε. Ο Πανσέληνος δεν μας καλεί να επιστρέψουμε στην Ελλάδα. Μας καλεί να επιστρέψουμε στον εαυτό μας – εκείνον που κάποτε διαμορφώθηκε μέσα από τις λέξεις που σήμερα ξεχνάμε.

Σπάνια η λογοτεχνία γίνεται τόσο σιωπηλή και ταυτόχρονα τόσο ηχηρή. Το «Ξεχασμένες λέξεις» είναι ένα μυθιστόρημα-καθρέφτης· και όποιος το κοιτάξει προσεκτικά, θα αναγνωρίσει κάτι δικό του.

 

Γιούλη Τσακάλου Giouli Georgia Tsakalou

Ελεύθερος τύπος