Ο «Άρχοντας της Αποκάλυψης» και το Νόμπελ που άργησε
Λάζλο Κρασναχορκάι, Νόμπελ Λογοτεχνίας 2025
Η Σουηδική Ακαδημία τίμησε τον Λάζλο Κρασναχορκάι με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2025, αναγνωρίζοντας στο έργο του την πιο αργή, στοχαστική και σκοτεινή αποκάλυψη της ανθρώπινης ύπαρξης. Ένα βραβείο που μοιάζει με επισφράγισμα σε μια πορεία εμμονής και ποιητικής πυκνότητας.
«Το μέλλον δεν έρχεται ποτέ. Είναι πάντα έτοιμο να έρθει, αλλά δεν έρχεται. Υπάρχει μόνο το τώρα.»
Η φράση αυτή, που συμπυκνώνει την υπαρξιακή φιλοσοφία του, μοιάζει να συνοψίζει την ίδια τη διαδρομή του. Ο Λάζλο Κρασναχορκάι, γεννημένος το 1954 στην πόλη Gyula της Ουγγαρίας, τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2025 «για το επιβλητικό και οραματικό του έργο, που μέσα στον τρόμο της Αποκάλυψης επιβεβαιώνει εκ νέου τη δύναμη της Τέχνης», όπως ανέφερε η Σουηδική Ακαδημία.
Ένα βραβείο που μοιάζει με επισφράγισμα σε μια πορεία αφοσίωσης, εμμονής και ποιητικής ακρίβειας.
Εδώ και τέσσερις δεκαετίες, ο Κρασναχορκάι οικοδομεί έναν κόσμο σκοτεινό, αργό, στοχαστικό. Τα βιβλία του δεν διαβάζονται· κατακτούν τον αναγνώστη σαν ρυθμός, σαν παράφορη προσευχή. Οι προτάσεις του απλώνονται σαν ποταμοί, γεμάτες πυκνότητα, ειρωνεία, μελαγχολία και μια αίσθηση πνευματικής αποκάλυψης.
Το Sátántangó (1985) και Η Μελαγχολία της Αντίστασης (1989) θεωρούνται ορόσημα της σύγχρονης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας: μυθιστορήματα για κοινωνίες που διαλύονται, για ανθρώπους εγκλωβισμένους σε κύκλους παρακμής, για την αργή κατάρρευση της ελπίδας.
Η συνεργασία του με τον Μπέλα Ταρ, έναν από τους σημαντικότερους Ούγγρους σκηνοθέτες, υπήρξε καθοριστική. Ο Ταρ μετέφερε στον κινηματογράφο το Sátántangó (1994) και τις Αρμονίες του Βέρκμαιστερ (2000), βασισμένες στη Μελαγχολία της Αντίστασης, ενώ η ταινία Το Άλογο του Τορίνο (2011) αποτέλεσε την τελευταία τους σύμπραξη, ένα μνημείο ασκητικής κινηματογραφίας και υπαρξιακής σιωπής. Μαζί υπηρέτησαν την τέχνη ως πεδίο αναζήτησης της αλήθειας, πέρα από τα όρια του ρεαλισμού και της αφήγησης.
Ο Κρασναχορκάι είναι συγγραφέας της εσωτερικής σιωπής. Δεν υψώνει τη φωνή· παραμένει μέσα στο σκοτάδι για να το αποκαλύψει. Ο άνθρωπός του στέκεται ανάμεσα στην απογοήτευση και την επίμονη επιθυμία για νόημα. Μέσα από τη φθορά, τη σιωπή και την αδυναμία γεννιέται το ερώτημα της ύπαρξης εκεί όπου η λογοτεχνία δεν προσφέρει παρηγοριά, αλλά συνείδηση.
Στο επίκεντρο των ιστοριών του βρίσκεται η αντίσταση όχι ως πολιτικό σύνθημα, αλλά ως πράξη ύπαρξης. Ο άνθρωπος αντιστέκεται στη φθορά, στην παράνοια, στην απάθεια. Ο συγγραφέας, με λόγο ασκητικό και απελπισμένα όμορφο, δείχνει πως ακόμα και μέσα στα ερείπια υπάρχει κάτι που επιμένει να ζει: η συνείδηση, η τέχνη, η αμφιβολία.
Με τη φετινή του διάκριση, ο Κρασναχορκάι γίνεται ο δεύτερος Ούγγρος συγγραφέας που λαμβάνει το Νόμπελ Λογοτεχνίας, μετά τον Ίμρε Κέρτες (2002).
Και ίσως, δικαιωματικά, ο πιο «αργός» συγγραφέας της Ευρώπης εκείνος που μας μαθαίνει ότι η αποκάλυψη δεν έρχεται με κραυγές, αλλά με τη σιωπή ενός κόσμου που καταρρέει· κι ενός συγγραφέα που εξακολουθεί να γράφει μέσα στο σκοτάδι, για να θυμίζει πως υπάρχει ακόμη φως.
Το Νόμπελ του 2025 δεν έρχεται απλώς να τιμήσει έναν μεγάλο Ευρωπαίο λογοτέχνη. Έρχεται να αναγνωρίσει μια στάση απέναντι στον κόσμο· αυτή του στοχαστή που παρατηρεί τη διάλυση χωρίς να εγκαταλείπει την πίστη στην ομορφιά.
Ο Κρασναχορκάι μάς θυμίζει, για άλλη μια φορά, ότι η λογοτεχνία μπορεί να είναι σκοτεινή, αργή, απαιτητική κι όμως να φωτίζει περισσότερο απ’ ό,τι χιλιάδες λέξεις ελπίδας.
Γιατί, όπως θα έλεγε κι ο ίδιος, «το τώρα είναι το μόνο που υπάρχει» και μέσα του χωρά όλη η αιωνιότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου