Συνέντευξη του συγγραφέα κ. Μάνου Κοντολέων στην Γιούλη Τσακάλου, ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ!!

Όταν στέκομαι μπροστά σε μια βιτρίνα ενός βιβλιοπωλείου την πρώτη ματιά μου την "κλέβουν" τα εξώφυλλα των βιβλίων.

Αν ο τίτλος του μου δημιουργεί κάποια εντύπωση τότε συνήθως μπαίνω στο βιβλιοπωλείο και το ζητώ.

Αν όμως ο Συγγραφέας είναι ο κύριος Μάνος Κοντολέων, τότε μέχρι να πάω στο ταμείο του βιβλιοπωλείου έχω ήδη ξεφυλλίσει το μισό, και έχω ρίξει άπειρες κλεφτές ματιές.

περισσότερα για το βιβλίο εδώ

-«Αμαρτωλή Πόλη» ο τίτλος του νέου σας βιβλίου σαν αστραπή φέρνει στο μυαλό μου την Αθήνα του σήμερα τυχαία; Δεν νομίζω! θέλετε να μας μιλήσετε λίγο γι αυτό;

* Πρόκειται  για ένα μυθιστόρημα που αναφέρεται στο πως αντιδρούν κάποια πρόσωπα –η ηρωίδα του έργου και τρία, τέσσερα ακόμα κεντρικά πρόσωπα της υπόθεσης- μέσα σε μια μακρόχρονη οικονομική κρίση.

Αυτό που θέλω να δείξω είναι πως η οικονομική χρήση έχει μετατραπεί σε κρίση αξιών. Κι έτσι τα άτομα πράττουν ως άτομα αμαρτωλά, αλλά στην ουσία δεν είναι τόσα αυτά που αμαρτάνουν, όσο η ίδια η Πόλη      (εδώ με την αρχαία έννοια της –ως μορφή πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης) που αφήνει απροστάτευτους εκείνους που την έχουν εμπιστευθεί.

Με αυτήν, λοιπόν, την έννοια θα έλεγα πως πολύ σωστά πήγε ο νους σας στην Αθήνα. Άσχετα αν μέσα σε όλο το έργο μήτε μια φορά δεν γίνεται χρήση του όνοματός της, ούτε και κάποιο συγκεκριμένο σημείο της αναφέρεται έτσι όπως όλοι μας τυχόν το ξέρουμε.

- Συνήθως οι Συγγραφείς ξεκινούν να γράφουν έχοντας  κάποια εμπειρία που ήθελαν να μοιραστούν και που τους ακολουθεί. Εσείς είχατε κάποιο θέμα που τριγύριζε στο μυαλό σας και δεν θα ησυχάζατε εάν δεν είχατε διέξοδο την πένα και έτσι γράψατε το πρώτο σας βιβλίο?

* Η «Αμαρτωλή Πόλη» πρέπει να είναι ο εβδομηκοστός τίτλος που κυκλοφορεί με το όνομα μου. Και θα έχετε καταλάβει πως γράφτηκε για να κατανοήσω εγώ πρώτος το τι ακριβώς έχει συμβεί στην πόλη μου, στους συνανθρώπους μου, στους φίλους και δικούς μου, στον ίδιο μου τον εαυτό. Για τους ίδιους ακριβώς λόγους είχα γράψει και το πρώτο μου βιβλίο. Το παραμύθι «Ο Φωκίων ήταν ελάφι» που μιλούσε για την δικτατορία και το Πολυτεχνείο. Θέλοντας εγώ να κατανοήσω το πλάτος και το βάθος αυτών που συμβαίνουν, καταφεύγω στην μυθοπλασία. Και –τώρα το σκέφτομαι- όπως τότε, έτσι και τώρα αυτό που στοιχειώνει όχι μόνο τα δυο τούτα βιβλία μου, αλλά και όλο μου το έργο, είναι η ανάγκη μου να καταθέσω μια προτροπή επαφής, μια πρόταση επικοινωνίας.

περισσότερα για το βιβλίο εδώ

-Ναι γνωρίζω πως έχετε γράψει πάρα πολλά βιβλία, αν θυμάμαι  καλά οταν προσπάθησα να τα μετρήσω δεν τα κατάφερα  ... και έχω την αίσθηση πως σας ενδιαφέρουν θέματα "ποικίλα".  Αλήθεια ποιες ιστορίες κεντρίζουν το ενδιαφέρον σας ; Ομολογώ δε πως μου φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο να πραγματεύεται ένας Συγγραφέας γεγονότα που δεν τα έζησε και είναι άξιο θαυμασμού όταν, όπως εσείς μπορεί να τα καταγράψει χωρίς να πελαγοδρομεί η να φανεί αναξιόπιστος.

* Θεωρώ πως δεν είναι καθόλου απαραίτητο  για ένα συγγραφέα να  γράφει μόνο όσα ό ίδιος έχει ζήσει. Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, τότε ο Σαίξπηρ θα ήταν δολοφόνος όπως ο ήρωάς του ο Μάκμπεθ, ο Παπαδιαμάντης θα είχε σκοτώσει μικρά κορίτσια όπως η ηρωίδα του  η Φόνισσα και ο Τολστόι θα είχε στενή σχέση με μια γυναίκα που αυτοκτόνησε από έρωτα όπως η Άννα Καρένινα. Κατά τη γνώμη μου ο συγγραφέας ενεργοποιείται από την παρατήρηση. Παρατηρεί, βλέπει, αισθάνεται και διαισθάνεται και τελικά προσπαθεί να κάνει δικιά του την εμπειρία του άλλου. Να την κάνει δικιά του την ίδια ώρα όμως που μένει και μακριά της ώστε να την βλέπει και με την αντικειμενικότητα του αναλυτή. Ασφαλώς και αυτή η διαδικασία είναι πολύ δύσκολη, είναι συχνά και επώδυνη, αλλά παράλληλα είναι και τόσο όμορφη. Γιατί σε κάνει να γίνεσαι ο άλλος, που σημαίνει πως κατανοείς, και συμπάσχεις .

-Διαβάζοντας κάποια απο τα βιβλία σας ένας αναγνώστης , αντιλαμβάνεται πως η ιστορία τους έχει γυναικείο άρωμα είναι αυτό που θέλετε να του μεταβιβάσετε μέσα από το γραπτό σας?

* Κοντεύουν πια σαράντα χρόνια που ασχολούμαι με τη γραφή. Τα πρώτα είκοσι περισσότερο είχα ασχοληθεί με το πώς ένας άνδρας βιώνει τη ζωή και τις σχέσεις του με τις γυναίκες (μάνα, ερωμένη, σύντροφο, κόρη). Καθώς πλέον έχω ωριμάσει, στρέφομαι και προς τη μεριά του άλλου φύλου και αντίστοιχα αναζητώ το πώς μια γυναίκα βιώνει την δική της κοινωνική και φυλετική ταυτότητα. Ίσως να αναζητώ τρόπους για να γνωρίσω όσο πιο βαθιά και ουσιαστικά γίνεται την κρυφή πλευρά της προσωπικής Σελήνης μου. Γιατί αυτό που πιστεύω βαθιά και απόλυτα είναι πως μέσα σε κάθε άντρα κρύβεται κάποιο θηλυκό στοιχείο και μέσα σε κάθε γυναίκα κάποιο αρσενικό. Παράλληλα και καθώς οι ηρωίδες των πλέον πρόσφατων έργων μου είναι γυναίκες νεαρής ηλικίας, ίσως να καταφέρνω να ξεγελώ το βάρος των χρόνων και να υποδύομαι κάποιο άντρα νεώτερης ηλικίας.

-Το γράψιμο για πολλούς Συγγραφείς είναι η διέξοδος από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην καθημερινή τους ζωή; Κάτι σαν φυγή; Για εσάς τι ακριβώς είναι το γράψιμο. Μια φυγή, μια εκτόνωση ώστε να ισορροπείτε τα θέλω της ψυχής με την ζωή;

* Καθόλου φυγή. Αντίθετα δήλωση ότι είμαι παρών. Ο τρόπος μου να δηλώσω πως συμμετέχω μέσα στην κοινωνία αλλά με τον πλέον προσωπικό και υποκειμενικό τρόπο. Κι άλλωστε το ίδιο παρών δίνω και ως αναγνώστης. Με δυο λόγια για μένα η Τέχνη γενικότερα και η Λογοτεχνία πλέον ειδικά αποτελεί κάτι πολύ πιο ουσιαστικό από ένα ξέδομα χρόνου και μια αισθητική απόλαυση. Είναι στάση ζωής.

-Έχετε αναγνώστες που σας αγαπούν. Αγοράζουν τα βιβλία σας. Μπαίνουν και κυκλοφορούν μέσα στις σελίδες τους. Τι σημαίνει αυτό για εσάς;

*Πολλά. Ευθύνη, χαρά, συνύπαρξη, αλληλοεπίδραση, ικανοποίηση, εγωκεντρισμός, συντροφικότητα, σχέση, εξάρτηση, απεξάρτηση, αθανασία, γονιμοποίηση, σκλαβιά, ελευθερία… Ναι! Τόσα πολλά και τόσο αντίθετα μεταξύ τους. Όπως άλλωστε είναι  -ή πρέπει να είναι- η κάθε αληθινά ουσιαστική και βαθιά σχέση ανάμεσα σε δυο ανθρώπους. Πολυεπίπεδη και δαιδαλώδης.

-Η συγγραφή ενός βιβλίου είναι μια διαδρομή από μόνη της μέσα στις ζωές, στα πάθη, στην ιστορία. Πόσο χρόνο χρειάζεστε εάν χρειάζεστε για να αποφορτιστείτε και να ξεκινήσετε κάτι νέο;

* Φόρτιση, αποφόρτιση, φόρτιση… Μια συνεχής εναλλαγή. Αν δεν είμαι σε διαδικασία γραφής είναι σα να μην αναπνέω. Βέβαια να διευκρινίσω πως λέγοντας διαδικασία γραφής εννοώ όλη εκείνη την περίοδο που ξεκινά από μια αμυδρή και ασαφή ιδέα, κάτι σαν σκίρτημα φτερουγίσματος και τελειώνει όταν πιάνω στα χέρια του το τυπωμένο πλέον βιβλίο.

-Την εποχή της μεγάλης φτώχιας και δυστυχίας ενός ολόκληρου λαού, του ελληνικού, πόσο εύκολο είναι ένα βιβλίο αξιόλογο να πουλήσει;

* Η αγορά του βιβλίου έχει υποστεί μεγάλη ύφεση. Από τη μια τα περιορισμένα οικονομικά όλων μας, από την άλλη το γεγονός πως ως λαός δεν έχουμε και τόσο ψηλά την ανάγκη για ανάγνωση. Σε όλο αυτό το κλίμα ήρθε να προστεθεί η καταστροφική πολιτική της κατάργησης της Ενιαίας Τιμής του Βιβλίου. Ως άμεση συνέπεια να υπολειτουργούν τα μικρά  βιβλιοπωλεία και να βάζουν λουκέτο παλιές φίρμες βιβλιοπωλών. Αποτέλεσμα ενώ φαίνεται ο μέσος (και χωρίς απαιτήσεις  αναγνώστης) να βρίσκει φτηνά βιβλία, στην ουσία παραπλανάται  καθώς δεν μπορεί να χαρεί το νέο και σε καλή τιμή βιβλίο και παράλληλα να του περιορίζεται σιγά, σιγά η δυνατότητα να επικοινωνεί με μεγάλα έργα. Πάντα η κρίση κτυπά την ποιότητα.

-Εχετε κάποια γνώμη για τα "ευκολοχώνευτα της παραλίας" για μερικούς αλλά και κατά άλλους "ευπώλητα" βιβλία; Ρωτώ γιατί έχοντας την διαχείριση της Ομάδας Ανάγνωσης Βιβλίου "ΒΙΒΛΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΕΣ" πως κάποιοι αναγνώστες ,δεν θέλουν αλλά και δεν μπορούν να αγαπήσουν βιβλία που δεν έχουν κάτι κοινό με την δική τους ζωή, αλλά ούτε και να κατανοήσουν βιβλία που οι ήρωες τους δεν είναι καθημερινοί. Άκουσα όμως και από άλλους, πως ένα βιβλίο εάν δεν σε ταξιδέψει δεν σου μεταφέρει το μυαλό και την φαντασία σου πέρα από την ζωή που ζεις γιατί να το διαβάσεις;

* Μεγάλο θέμα και ειλικρινά πολύ δύσκολο να πεις κάτι που ενώ θα εκφράζει εσένα, από την άλλη να μπορεί και να αφορά κάποιον άλλον. Ο καθένας μας έχει δικαίωμα να διαβάζει αυτό που κάθε φορά θέλει. Δεν είναι λοιπόν εκεί το ζήτημα. Αλλά στο κατά πόσο οι προσωπικές μας ανάγκες δημιουργούνται από τις εσωτερικές μας σκέψεις και συναισθήματα και δεν επηρεάζονται από τους τρόπους παρέμβασης ενός σύγχρονου μάρκετινγκ. Πάντως ως λογοτεχνικό δεν μπορεί να θεωρηθεί το έργο εκείνο που κάνει τον αναγνώστη του να ‘ξεχνιέται’. Η αληθινή Τέχνη ταρακουνά, προσφέρει συνειδητοποίηση και ενδοσκόπηση. Κάθε άλλη μορφή αφήγησης μπορεί να είναι το ξεδίπλωμα μιας ιστορίας, αλλά λογοτεχνική εξιστόρηση ας μην την θεωρούμε. Βέβαια, κάτι τέτοιο για να το χαρεί ένας αναγνώστης πρέπει πρώτα να έχει περάσει από μια αντίστοιχη περίοδο μαθητείας. Μια τέτοια μαθητεία θα έπρεπε να γίνεται στα σχολεία μας –Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Δυστυχώς το επίσημο πρόγραμμα της Πολιτείας δεν υποστηρίζει την παρουσία των Τεχνών μέσα στη σχολική καθημερινότητα. Και μένουν μόνο κάποιοι εμπνευσμένοι εκπαιδευτικοί να μυούν τους μαθητές τους στη μαγεία της λογοτεχνίας. Αλλά είναι λίγοι, δεν επαρκούν για όλους τους μαθητές των Δημοτικών, των Γυμνασίων και των Λυκείων.

-Τα βιβλία στην εποχή μας  είναι πάρα πολλά.Υπάρχουν Συγγραφείς που κάθε χρόνο παρουσιάζουν και από ένα βιβλίο, υπάρχουν άλλοι που αργούν περισσότερο. Πιστεύετε πως το καλό βιβλίο θέλει τον χρόνο "ωρίμανσης" στο μυαλό του Συγγραφέα η μπορεί να γραφεί  σε λίγο χρονικό διάστημα αλλά και  να γίνει "μπεστ σέλερ" επειδή απλώς είχε καλή τοποθέτηση στα βιβλιοπωλεία, καλό μάρκετιγκ από τον εκδότη και κυρίως "όνομα" Συγγραφέα?

* Το πόσο χρόνο χρειάζεται ένα βιβλία για να ολοκληρωθεί ως σύνθεση από τον συγγραφέα του δεν μπορεί κανείς να το θεωρήσει μήτε εκ των προτέρων δεδομένο, μήτε και ενιαίο. Ο κάθε συγγραφέας είναι και μια ξεχωριστή περίπτωση. Και εν κατακλείδι τα έργα κρίνονται όχι από το πόσο χρόνο χρειάστηκαν για να γραφτούνε, αλλά από άλλες παραμέτρους. Πάντως και χωρίς να θέλω περισσότερο να το σχολιάσω, σκεφτείτε τον αριθμό και τον όγκο των μυθιστορημάτων του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι, του Ντίκενς, του Μπαλζάκ και αμέσως αναλογιστείτε με ποιες συνθήκες εκείνοι γράφανε τα έργα τους και με ποιες οι σημερινοί συγγραφείς. Όσον αφορά το πιο βιβλίο θα γίνει ευπώλητο, λυπάμαι που θα το πω αλλά όσο κι αν έχει στοιχεία ενός λαϊκού αναγνώσματος, θα είναι οι νόμοι του σύγχρονου μάρκεκινγκ που θα του φέρουν υψηλές πωλήσεις. Έχουν, βέβαια, συμβεί και εξαιρέσεις, αλλά ως συνήθως οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

-Έχετε βέβαια υπο ΄οψιν σας ως παλιός αναγνώστης κυρίως πως ένα βιβλίο ήταν επιτυχημένο εάν πουλούσε 3.000 - 5.000 βιβλία. Τώρα ακούμε για 30.000 -50.000 αντίτυπα.Τι σημαίνει αυτό?Διαβάζει περισσότερο ο κόσμος? Και τι πρέπει να προσέξει  ένας Αναγνώστης όταν θα βρεθεί στο βιβλιοπωλείο?

* Πολύ λίγα είναι τα μυθιστορήματα που φτάνουν σε τόσο μεγάλες πωλήσεις. Πάντως είναι βέβαιο πως το ελληνικό αναγνωστικό κοινό έχει τα τελευταία χρόνια αυξηθεί. Αφ΄ ενός δεν υπάρχουν πια αναλφάβητοι κι αφετέρου η ελληνική κοινωνία έχει αποκτήσει μορφή αστική και έτσι η παρουσία του βιβλίου μέσα στη καθημερινότητα των αστών είναι πολύ πιο έντονη απ΄ ότι σε άτομα που ζούσαν σε μια παλαιάς μορφής κοινωνία, όπως ήταν η αγροτική των χωριών και των κωμοπόλεων. Αλλά, το είπαμε και πιο πριν, η αύξηση των πωλήσεων δεν είναι αντίστοιχη με την αύξηση της ζήτησης του καλού λογοτεχνικού βιβλίου.

Αλλά μιας και θίξατε αυτό το θέμα των μεγάλων πωλήσεων, θα ήθελα να μη θεωρήσω υπεύθυνο μόνο το κοινό που δίνει με τις προτιμήσεις τους τέτοιες μεγάλες πωλήσεις σε έργα που την επόμενη κιόλας σαιζόν θα έχουν ξεχαστεί. Ούτε και στους εκδότες που εν τέλει ως επιχειρηματίες και μάλιστα εν καιρώ κρίσης αναζητούν ο καθένας με τις δικές του αντοχές τρόπους επιβίωσης. Αλλά θα αναζητήσω ευθύνες και στους ίδιους τους συγγραφείς, έστω σε μια μεγάλη μερίδα τους, όπου το μόνο που τους απασχολεί είναι πόσα αντίτυπα θα πουλήσουν οι ίδιοι και πόσα πούλησε ένα άλλος συγγραφέας. Όταν ο ίδιος ο δημιουργός μετατρέπει το δημιούργημά του σε εμπορικό προϊόν, ας μην στρέφουμε τα βέλη μας σε άλλους.

-Κάποιος άνθρωπος κατά την γνώμη σας πότε μπορεί να αυτοονομαστεί "συγγραφέας"; Τι πρέπει να έχει κάνει;

* Συγγραφέας ονομάζεται ο καθένας που εξασκεί με επαγγελματική συνείδηση (όχι κατ΄ ανάγκη και με επάρκεια οικονομικής κάλυψης) την εργασία της συγγραφής πρωτοτύπων έργων που αποσκοπούν στη ψυχαγωγία και στην επιμόρφωση των αναγνωστών του.  Το περιεχόμενο αυτών που ο κάθε συγγραφέας γράφει , αλλά και ο δικός του στόχος είναι που προσφέρουν ποιοτικές ποικιλίες στον χαρακτηρισμό κάποιου ως συγγραφέα.

-Πιστεύετε πως ο Συγγραφέας είναι απλά ένα ταλέντο, η χρειάζεται διαρκή προσπάθεια στην γνώση, σε κάθε τι που θα βοηθούσε να εκφράσει καλύτερα αυτό που θέλει;

*Όλα ξεκινούν από το ταλέντο. Αλλά δεν σταματούν σε αυτό. Ακριβώς όπως η ανθοφορία ή η καρποφορία ξεκινάνε από ένα σπόρο αλλά για να ανθίσει το φυτό που θα φυτρώσει ή να δώσει καρπούς ένα δέντρο χρειάζεται και φροντίδα και προστασία και χρόνο…. Ίσως και λίγη τύχη. Ε, κάπως παρόμοια και ένα ταλέντο ή δυναμώνει ή μαραζώνει.

-Από τα χιλιάδες βιβλία που έχετε διαβάσει, κάποιο σας έκανε να "ζηλέψετε" τον Συγγραφέα?

* Εκατοντάδες!

-Κατά την άποψή σας υπάρχει διαφορά  στις λέξεις Λογοτέχνης - Συγγραφέας? Και εαν υπάρχει κάποια διαφορά εσείς πως θέλετε να σας ονομάζουν?

* Λογοτέχνης είναι ο συγγραφέας λογοτεχνικών έργων, πεζογραφημάτων ή ποιημάτων

-Στους ανθρώπους ο Μάνος Κοντολέων τι συγχωρεί και τι όχι;

*Δεν μπορώ να συγχωρήσω τη βία, την αδικία, την εκμετάλλευση, τη χυδαιότητα.

-Στην Συγγραφική σας καριέρα κάποια πράγματα σας έχουν στεναχωρήσει  και θα προτιμούσατε να τα είχατε αποφύγει?

* Μακάρι να τα είχα αποφύγει. Μιας όμως δεν τα απέφυγα, τώρα πλέον τα αγνοώ. Και προχωρώ πιο πέρα.

-Και μια τελευταία ερώτηση που μου με απασχολεί προσωπικά συχνά.. Υπάρχουν βιβλία που πολύς κόσμος τα διαβάζει μεν αλλά ...δεν έχει να αποκομίσει... ουδέν! Εσείς πιστεύετε πως το βιβλίο είναι και δημιουργός συνειδήσεων;

*Ένα βιβλίο από μόνο του ακόμα κι αν δείχνει πως διαμορφώνει μια συνείδηση, θεωρώ πως αυτό το πετυχαίνει καθώς δίπλα του έρχονται να υπάρξουν και άλλες αναγνώσεις, αλλά και άλλες εμπειρίες ζωής. Τελικά η ανάγνωση είναι μια εμπειρία ζωής. Και ευτυχώς δεν είναι η μόνη.

Κύριε Κοντολέων σας ευχαριστώ πολύ!.Σας εύχομαι να έχετε πολλές πολλές εμπνεύσεις για να σας απολαμβάνουμε εμείς οι αναγνώστες και θα σας παρακαλούσα να κλείσετε εσείς την κουβέντα μας με ότι εσείς θέλετε!

*Τι να πω;… Αυτό που νομίζω πως ως συγγραφέα με χαρακτηρίζει…

«Όταν είμαι -ή θέλω να είμαι- αισιόδοξος, τότε γράφω για παιδιά.

Όταν ονειρεύομαι μια επανάσταση, τότε γράφω για τους εφήβους.

Όταν φοβάμαι, τότε είναι που γράφω για τους ενήλικες.

 Κι όμως, τελικά... Τίποτε από εμένα δε φαίνεται.

Κι άλλωστε -αυτό ποτέ μην το ξεχνάτε- οι ήρωες των έργων ενός συγγραφέα είναι δικά του και μόνο δικά του παιδιά* κανένας δεν μπορεί να του τα πάρει.»

Θέλω να σας ευχαριστήσω από καρδιάς για την τόσο ουσιαστική συζήτησή μας, αλλά και να σας συγχαρώ για το πάθος με το οποίο αντιμετωπίζεται βιβλία και συγγραφείς.

Μάνος Κοντολέων

Περισσότερα για το συγγραφέα μας εδώ

ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ

ΓΙΟΥΛΗ ΤΣΑΚΑΛΟΥ