Συνέντευξη του συγγραφέα κ. Αλέξη Σταμάτη στην Γιούλη Τσακάλου, ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ!!

Γνωρίζω πως η συγγραφή δεν ήρθε για εσάς από το παράθυρο. Ζήσατε σε ένα περιβάλλον που η Τέχνη και η Λογοτεχνία ήταν κυρίαρχη. Αλήθεια, πόσο επηρεάζει έναν άνθρωπο η επαφή η καθημερινή με την Τέχνη και την Λογοτεχνία; Εσάς πόσο σας έχει επηρεάσει;

Ιδιαιτέρως. Είχα την τύχη να είμαι από μια καλλιτεχνική οικογένεια και να γνωρίσω ανθρώπους που στην εποχή τους ήταν θρύλοι. Ανθρώπους που σφράγισαν τον Ελληνικό Πολιτισμό. Ταυτόχρονα είχα και την πρόσθετη τύχη να έχω γονείς βιβλιόφιλους, συνεπώς από πολύ μικρός είχα καταβροχθίσει βιβλιοθήκες. Έτσι, η συνάφεια μου με ένα καλλιτεχνικό περιβάλλον πιθανόν μοιραία συνδέθηκε με μια αίσθηση που είχα από μικρός ότι η πραγματικότητα δεν μου ήταν αρκετή κι έτσι στράφηκα προς την τέχνη.

Σπουδάσατε αρχιτεκτονική. Πως και αποφασίσατε να στραφείτε στην μαγεία των βιβλίων;

H αρχιτεκτονική είναι και αυτή μια τέχνη. Ή έστω έτσι νόμιζα πριν την εξασκήσω. Οι σπουδές μου με βοήθησαν πολύ, ιδιαίτερα στην ανάπτυξη μιας συνθετικής δομής. Το 1996  με όλες τις αλλαγές που έκανα στη ζωή μου, αποφάσισα να σταματήσω ένα αρκετά προσοδοφόρο τότε επάγγελμα και να στραφώ προς εκείνο που πάντοτε αγαπούσα, δηλαδή την συγγραφή.

Πόσο εύκολα εκδώσατε τα βιβλία σας, και πόση υπομονή χρειάζεται ένας χαρισματικός άνθρωπος, για να δει το έργο του στο χαρτί;

Όχι εύκολα. Για το πρώτο περίμενα ενάμιση χρόνο, αλλά από τι στιγμή που βγήκε μπορώ να πω ότι δεν υπήρξε πισωγύρισμα. Νομίζω ότι ένας πραγματικά χαρισματικός συγγραφέας ποτέ δεν χάνεται.

Όταν ένας Συγγραφέας γράψει ένα βιβλίο και έρθει η καταξίωση από όλους, πόσο "βάρος" προσθέτει η διάκριση αυτή στην μετέπειτα συγγραφική του πορεία; Ποια ευθύνη γεννά μια τέτοια καταξίωση απέναντι στο κοινό των αναγνωστών που περιμένει τη συνέχεια του έργου του;

Σε αυτή σας την ερώτηση μπορώ να απάντηση μόνον προσωπικά. Όταν γράφω δεν έχω κανένα άλλον υπόψη μου, δεν υπάρχει κάποιος δυνητικός αναγνώστης ούτε κάποια εξωτερική δύναμη ή μόδα που να με έχει οδηγήσει στο κείμενο. Είναι μια διαδικασία ενώπιος ενωπίω. Πόσο μάλλον η έννοια «ευθύνη», που υποδηλώνει μια υποχρέωση. Θεωρώ την τέχνη ό,τι πιο ελεύθερο υπάρχει - από τη στιγμή που μπαίνουν στεγανά είναι χαμένο το παιχνίδι.  Η συγγραφή είναι αλήθεια, ένα βιβλίο 60.000 λέξεων οφείλει να περιέχει 60,000 αληθινές λέξεις. Το αποτέλεσμα που δημιουργούν οι συνδυασμοί τους είναι εκείνο που αντανακλά το όποιο ταλέντο του συγγραφέα να γεννήσει κάτι από τίποτα. Όσο για τους αναγνώστες δεν τους υποτιμώ καθόλου, μάλιστα τους θεωρώ συν και  ανά-δημιουργούς. Είναι εξαιρετικά ερεθιστική συνθήκη  το έργο που εσύ ο συγγραφέας  έχει κάποια στιγμή εγκαταλείψει - έχοντας αποφασίσει να το παραδώσεις - να το αναλαμβάνουν εκείνοι. Και μάλιστα να αναλαμβάνουν κάθε φορά και ένα νέο.

Πόσο χρόνο θεωρείτε ότι χρειάζεται ένας δημιουργός, προκειμένου να περάσει από ένα βιβλίο σε ένα άλλο καινούριο;

Είναι κάτι εντελώς υποκειμενικό. Άλλοι δουλεύουν τρία βιβλία μαζί άλλοι χρειάζονται χρόνια αγρανάπαυσης ανάμεσά τους. Ο Σάλιντζερ, που έφυγε στα 91, έγραψε ένα και μόνο μυθιστόρημα, ο Τζακ Λόντον (που πέθανε στα 40), εκατό…

Υπάρχουν γύρω μας βιβλία και συγγραφείς. Άλλα βιβλία με περιεχόμενο ιστορικό, άλλα με αισθηματικό -ρομαντικό θα έλεγα-  και άλλα που απλώς διηγούνται εμπειρίες της ζωής  του γράφοντος. Στην εποχή μας τι είδους βιβλίο νομίζετε πως θα γίνει "ευπώλητο".

Για το τι μπορεί να γίνει "ευπώλητο" (μια έννοια πολύ συζητήσιμη στις μέρες μας, τουλάχιστον στη Ελλάδα της κρίσης), δεν υπάρχει καμία συνταγή. Αλλιώς οι εκδότες, και  κυρίως στο εξωτερικό, όπου η εμπορευματοποίηση του βιβλίου είναι πλήρης θα την είχαν αποκωδικοποιήσει και θα την εφάρμοζαν.  Ευτυχώς το βιβλίο φέρει ακόμη κάτι το μαγικό που εκπλήσσει. Και βλέπεις αναπάντεχα μυθιστορήματα να γίνονται επιτυχίες.

Θέλω να μου εξηγήσετε τι είναι αυτό που σας κάνει να είστε τόσο δημοφιλής;

Δεν ξέρω τι θα πει αυτό. Δεν μπορώ να δω το εαυτό μου μέσα από τα μάτια των άλλων. Μετά από πολλές περιπέτειες έχω νομίζω κατακτήσει έναν προσωπικό άξονα, είμαι απόλυτα ο εαυτός μου και εάν αυτός αφορά και άλλους τότε είναι κάτι το πολύ ευχάριστο.

Διδάσκετε δημιουργική γραφή στο Κολλέγιο Αθηνών. Τι σας προσφέρει η διδασκαλία εκτός από τις όποιες αποδοχές; Ποια είναι η σχέση σας με τα παιδιά;

Αποδοχές πάντως, όχι ικανές! Πάμε στην ουσία τώρα. Η γραφή είναι μια τέχνη που δεν διδάσκεται. Αυτό μπορεί να ακούγεται αντιφατικό, κι όμως είναι το πρώτο πράγμα που λέω στους μαθητές μου. Εκείνο που προσπαθώ είναι μέσα σε ένα κλίμα λογοτεχνικότητας να βοηθήσω εξατομικευμένα τον κάθε ένα τους να ανακαλύψει και αναπτύξει την δική του, προσωπική 'φωνή'. Είναι μια πολύ δημιουργική διαδικασία και πολύ συγκινητική για μένα μια και αρκετοί μαθητές μου πλέον, έχοντας αρχίσει από τα βασικά έχουν εκδώσει βιβλία σε γνωστούς έκδοτους οίκους. Αυτό με γεμίζει χαρά και αποδεικνύει πως τα μαθήματα δεν γίνονται έτσι για να κάνουμε κάτι, αλλά με στόχο και αποτέλεσμα. Είναι πολύ ενδιαφέρον να βλέπεις έναν νέο 'συγγραφέα' να ανακαλύπτει τη φωνή του και να διανύει ολόκληρη τη διαδρομή από την πρώτη στοιχειώδη άσκηση ως την ολοκλήρωση ενός έργου το όποιο τελικά εκδίδεται και κυκλοφορεί. 

Συνήθως οι συγγραφείς από ένα μικρό γεγονός, από μια εικόνα που πέρασε αστραπιαία από τα μάτια τους, μπορούν να πλάσουν έναν σκελετό για ένα έργο τους. Για ένα βιβλίο τους. Εσείς,  κύριε Σταμάτη, για να γράψετε ένα έργο σας πρέπει να το έχετε ολοκληρώσει προηγούμενα στο μυαλό σας, ακόμη και το τέλος ή στην πορεία της συγγραφής του μπορείτε και επεμβαίνετε και ίσως να αλλάζετε πολλά που αρχικά είχατε σκεφτεί.

Όχι καθόλου, μπορώ να αρχίσω από κάτι ασήμαντο, πχ μια  απλή συνθήκη ή ακόμη και μια κίνηση. Έχω αρχίσει βιβλία και από μια λέξη και από έναν τίτλο. Η συγγραφή είναι επιμέλεια χάους. Ένα κομμάτι χάους που σε αγκαλιάζει, το ενστερνίζεσαι, το αφομοιώνεις και το επιμελείσαι. Συχνά το οδηγείς, συχνά εκείνο αρνείται να οδηγηθεί, συχνά εκείνο οδηγεί.

 Έχετε κάποια στιγμή σκεφτεί με "ζήλεια" το καλό βιβλίο κάποιου ομότεχνού σας; Και αν ναι ποιο;

Πότε και για κανένα. Με υπέρτατο θαυμασμό, πολλές φορές.

Ποια είναι η ευθύνη ενός πνευματικού ανθρώπου του σήμερα απέναντι στη χώρα του που καταρρέει;

Η χώρα καταρρέει εδώ και επτά χρόνια. Η φράση «πνευματικός άνθρωπος» είναι μια πολύ ασαφής έννοια που θα ήθελε πολύ χώρο να αναλύσουμε. Η λέξη 'ευθύνη' επίσης έχει πολλαπλή βαρύτητα, ειδικά ηθικού χαρακτήρα. Εάν ήτο υποκείμενό μας είναι ένας δημιουργός, ένας καλλιτέχνης,  τότε εκείνος οφείλει να λειτουργεί χωρίς καμία υποχρέωση. Εκείνο που εκθέτει είναι το έργο του και μέσα από την ερμηνεία του φέρει τις όποιες απαντήσεις- θέσεις -σχολιασμούς του. Τα τελευταία αυτά χρόνια, στην Ελλάδα έχουν γίνει έργα από άνθρωπος που έχουν πει ούτε μια δημόσια κουβέντα κι όμως είναι εξαιρετικά πιο δραστικά και καίρια σε πολιτικό επίπεδο από σεντόνια άρθρων και τοποθετήσεων που έχουμε πλέον συσσωρεύσει σε βαθμό πνιγμού. Πιστεύω ότι χρειάζεται ένα είδος smart action όχι μια αέναη ψηφιακή «αγορά', η  όποια έχει από πολλού εξαντλήσει τη δύναμη της. Για όσους δεν τους φτάνει η μέσω της τέχνης τους έκφραση, πιστεύω πως είναι πιο ενεργή  μια πιο 'πρισματική' πιο 'λοξή' ανάλυση - πάντα ο καλλιτέχνης διαθέτει ένα άλλο βλέμμα, ή τουλάχιστον αυτό θα έπρεπε να επιχειρεί - πάρα η λούπα του αυτοτροφοδοτούμενου, συχνά κλισέ - σχολιασμού ο οποίος δεν κάνει τίποτα  άλλο πάρα να αναπαράγει, έστω και μέσω του αρνητικού του σχολιασμού, το όποιο πολιτικό αφήγημα, το όποιο εξ ορισμού είναι ένα αφήγημα απλοϊκό, που ωστόσο χρησιμοποιείται για να ελέγξει πολύ σοβαρά πράγματα.

Υπάρχουν πράγματα η και άνθρωποι που σας έχουν στεναχωρήσει στην Συγγραφική σας καριέρα και που θα προτιμούσατε να τα είχατε αποφύγει;

Ελάχιστοι, ειδικά στην αρχή όταν, αφελής ων είχα ταυτίσει την έννοια πνευματικός άνθρωπος με κάτι το… ιδανικό. Στην πορεία είδα ότι και οι συνάδελφοι όπως και όλοι μας είμαστε άνθρωποι που έχουμε τα ελαττώματα μας, τις εμμονές και τους ψυχαναγκασμούς μας. Δυο φορές κάποιοι πέρασαν τα όρια, ο νέας πιστεύω λόγω ψυχολογικών προσωπικών θεμάτων, ο άλλος πραγματικά  ανεξήγητα. Από τον δεύτερο με ένα απλό συγγνώμη εκ μέρους του θα είχε τελειώσει η παρεξήγηση που μας κάνει επί χρόνια να μη μιλάμε. Επίσης κάποια εποχή υπήρξε μια τεράστια παρεξήγηση με ένα από τα βιβλία μου ωστόσο στην περίπτωση αυτή με τον ένα τουλάχιστον από τους εμπλεκομένους συναντηθήκαμε, μιλήσαμε πολύ ανθρώπινα και τώρα είμαστε μια χαρά, καλύτερα από πριν θα έλεγα. Όποιος φέρεται άσχημα, στην πραγματικότητα, μας ζητάει βοήθεια. Και βοηθώντας τον, αναπτυσσόμαστε πνευματικά μαζί μ’ αυτόν τον άνθρωπο. Δεδομένου ότι στο σχολείο της ζωής δεν υπάρχουν προσβολές, μόνο μαθήματα, θα έπρεπε να τους είμαστε ευγνώμονες για τη δυνατότητα που μας προσφέρουν να γίνουμε καλύτεροι και να φανούμε χρήσιμοι στους άλλους. Ο Όσκαρ Ουάιλντ έλεγε «Αγάπα με όταν το αξίζω λιγότερο, επειδή τότε θα το χρειάζομαι περισσότερο»

Τα περισσότερα βιβλία σας έχουν άρωμα γυναίκας; που να το αποδώσουμε εμείς οι αναγνώστες αυτό;

Στην θηλυκή μου ματιά σε ορισμένα θέματα, δεν ξέρω! Μάλλον στο ότι με ενδιαφέρει το σύνολο της ανθρώπινης φύσης…

Η συγγραφική σας πορεία είναι ανοδική, εσείς πόσο ικανοποιημένος είστε και τι πιστεύετε πως δεν έχετε "καταφέρει" ακόμη;

Δεν τα αντιμετωπίζω από αυτή την οπτική και με τέτοιους όρους τα πράγματα στην τέχνη μου. Δεν θεωρώ τη συγγραφή ούτε ως καριέρα ούτε ως πορεία, Είναι αυτό που κάνω. Και κάθε φορά ξαναρχίζω από την αρχή. Δεν έχω κανένα μακροπρόθεσμο στόχο. Ζω τη στιγμή, την περίοδο.  Ξέρω ότι  το μέλλον δεν είναι ακόμα εδώ και δεν μπορεί να γίνει εμπειρία μόνο πάρα εάν διαβεί πρώτα ένα παρόν. Ξέρω ότι το μέλλον είναι κάτι το απολύτως παράλογο, άπιαστο και αφηρημένο, και πως κάθε στοιχείο του είναι πιθανότητα, δεν είναι παρά ένας πολτός πιθανοτήτων, εκτιμήσεων, προσθαφαιρέσεων. Ξέρω πως το μέλλον δεν μπορεί να εισπραχθεί, να φαγωθεί, να αγκαλιαστεί, να ειδωθεί. Το να το ακολουθείς είναι σαν να ακολουθείς ένα φάντασμα κι όσο πιο γρήγορα το ακολουθείς τόσο πιο γρήγορα το φάντασμα απομακρύνεται. Ό,τι γίνεται τώρα λοιπόν. Ό,τι καταφέρνουμε στον ενεστώτα.

Με τι αφορμή γράψατε το βιβλίο σας Έβδομος Ελέφαντας; ένα βιβλίο αυτοβιογραφικό απ' ότι έχω διαβάσει! Περιγράψτε μας τα συναισθήματά σας.

Η ιδέα για το βιβλίο μου ήρθε τέλη καλοκαιριού του 1996, καθώς καθόμουν στο κατάστρωμα ενός πλοίου που με πήγαινε στην Πάρο. Περνούσα μια πολύ ιδιαίτερη περίοδο της ζωής μου, και με τα βλέμμα χαμένο στη θάλασσα, σκεφτόμουν, αναπολούσα, συνειδητοποιούσα όσα κατακλυσμιαία είχαν συμβεί το τελευταίο διάστημα. Μια ποιητική εικόνα μου ήρθε στο νου. Θα λεγες τρισδιάστατη. Μια σύλληψη «συνολική» κάτι που θα μπορούσε να εξελιχτεί σε ένα ποίημα μεγάλων διαστάσεων. Το «ποίημα» όμως αυτό, «άπλωσε» και «έπαθε» πλοκή.

            Μόλις πριν από κάποιους μήνες και συγκεκριμένα στις 10 Απριλίου του 1996 είχα κόψει το ποτό ύστερα από δέκα χρόνια βαρέως αλκοολισμού που  παραλίγο να με οδηγήσει στο τέλος. Οι γιατροί μου έδιναν 2% πιθανότητες επιβίωσης εάν έπινα έστω και μια σταγόνα και εγώ συνέχιζα ακάθεκτος. Η εκδίκηση του Βάκχου ήταν άγρια. Κι όμως, έτσι απότομα, έτσι όπως γυρνάνε ανάποδα τα ρολόγια και τα αίματα,  εκείνη την σημαδιακή μέρα, η ζωή μου άλλαξε άρδην.

            Με την περιπέτεια της ζωής τόσο νωπή, η περιπέτεια της συγγραφής είχε μια αυθεντικότητα και ένα εξομολογητικό στοιχείο. Παρόλα αυτά, ξαναδιαβάζοντας το βιβλίο, αναγνωρίζω πως ακόμη και λίγους μήνες μετά από έναν τέτοιο ψυχικό κραδασμό, μια τόσο σημαντική αναδιάταξη των τεκτονικών πλακών του είναι, υπάρχει μια απόσχιση, μια απόσταση από το «δράμα», που πιθανόν να ήταν και αυτή που να με βοήθησε κι εμένα να δω τα πράγματα αλλιώς και να ανοίξω τη ζωή και τη ψύχη μου, ώστε να ζήσω πια ως εγώ.

            Το κείμενο παραμένει αυτούσιο χωρίς να αλλάξει ούτε ένα κόμμα. Έξαλλου τις παλιές μας φωτογραφίες δεν τις ρετουσάρουμε. Και οι παλιές μας ουλές είναι η περιουσία μας.

 περισσότερα για το βιβλίο εδώ

Η ματαιοδοξία είναι ένα συναίσθημα μέτριο, απωθητικό, γράφετε. Το οικογενειακό σας περιβάλλον, όντας καλλιτεχνικό , πόσο σας επηρέασε ήταν μπορούμε πούμε  ένα βαρύ φορτίο για σας ή σας ενθάρρυνε ;

Τίποτε από τα δύο. Ανέκαθεν ήμουν ένα άτομο ανεξάρτητο που αποφάσιζε απολύτως μόνο του για το τι θα κάνει.

Όταν το βιβλίο που έχετε δημιουργήσει ξοδεύοντας την ψυχή και το μυαλό σας φτάνει στο τέλος και στην τελευταία του σελίδα που "γράφει" τέλος, εσείς πως αισθάνεστε;

Μια χαρά, κάποια στιγμή το βιβλίο το ίδιο ξεφεύγει από τα χέρια μου, το βιβλίο ''εγκαταλείπεται''. Κι εγώ πάω παρακάτω.

Σε ένα Συγγραφέα συνηθίζεται να ρωτούν στο τέλος μιας κουβέντας, τι ετοιμάζει τώρα. Δεν θα ξεφύγω από το πλαίσιο και σας ρωτώ ευθέως τι ετοιμάζετε και σε ποιο στάδιο είναι;

Ναι, ένα θεατρικό το οποίο θα ανέβει την επόμενη σαιζόν σε έναν πολύ σημαντικό χώρο και ένα νέο μυθιστόρημα πολύ πιο διαφορετικό από το τρέχον βιβλίο μου που είναι «Το βιβλίο της βροχής». 

Κύριε Σταμάτη, δεν φαντάζεστε πόσο ευτυχή με κάνατε με αυτήν την παραχώρηση των σκέψεων σας. Σας ευχαριστώ πολύ και επειδή πιστεύω πως ο καλεσμένος μου έχει τον τελευταίο λόγο πάντα.... κλείστε εσείς αυτήν την συζήτηση.

Υγεία, αγάπη και δύναμη σε όλους.

περισσότερα για το συγγραφέα μας εδώ

ΓΙΟΥΛΗ ΤΣΑΚΑΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ